Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 302

ભારતવર્ષ ]
ની નામાવલી
૨૩૫
નાગ વંશના પ્રારંભ પહેલાં (૮૪૬-૮૦૫) ૪૧ વર્ષે દીક્ષા લીધી છે, અને શિશુનાગને આરંભ થયા બાદ ૨૯ વર્ષે નિર્વાણ પામ્યા છે. હવે જે એમ સાબિત થઈ શકે કે રાજા અશ્વસેન તે પાશ્વનાથે દીક્ષા લીધા પછી ૪૧ વર્ષ જીવંત રહેવા પામ્યા છે; તે તે એમ પણ સાબિત થઈ ગયુંજ ગણાય, કે તેમના મરણ બાદ તુરતજ શિશુનાગવંશ શરૂ થયું હતું. બાકી તે ૪૧ વર્ષને સ્થાને, જેટલાં વર્ષ ઓછાં હોય તેટલાં વર્ષનું અંતર, એક વંશને અંત અને બીજાનો પ્રારંભ થવામાં પડયું હોય, એમ ગણવું જ રહેશે.
બાકી બે વંશના વચ્ચે કાંઈપણું સગપણ હોવા સંભવ નથી, કારણકે બનેનાં ગોત્ર તથા જ્ઞાતિઓ જુદાંજ છે. બૃહદર ઈક્ષવાકુ છે જ્યારે શિશુનાગ વંશી લિછલી–સંત્રી છે. વળી કેશળપતિને અને આ શિશુનાગ કાશી પતિને ઉચ્ચનીચ ગોત્રના હેવા માટે તે તે બેની વચ્ચે મોટા વિગ્રહો મંડાયાનું જ ઈતિહાસના પાને નોંધાયું છે. જ્યારે કેશળપતિ તથા બૃહદરથર્વશી બને સગોત્રીય અને એક જ ઈક્ષવાકુ વંશના હતા. તે પણ આપણે ઉપર જોઇ ગયા છીએ. એટલે આ બધી હકીકતથી સાબિત થાય છે કે બૃહદરથને અને શિશુનાગને બે વચ્ચે પિતૃપક્ષે કાંઈ સંબંધ હોવા સંભવ નથીજ.
ઉપર જોઈ ગયા છીએ કે શિશુનાગવંશ
(૩) જ. એ. બી. પી. . પુ. ૧ પૃ. ૭૬:પાલીગ્રંથમાં લખેલ છે કે શિશુનાગવંશી રાજાઓ વૈશાળાના લિચ્છવી કુટુંબના હતા. (પૃ. ૪૧) પંડિત તારાનાથનું કહેવું થાય છે કે નંદવંશી રાજાઓ (કાલાશક વિગેરે) પણ તેજ નાતના હતા. J. 0. B. R. S. Vol. I. P. 76:- The Pali writers relate that the Sisunagas belonged to the family of Vaishali (Lichhavis ). (Ibid P. 41) Taranath says the same of Nandin
એકંદરે ૩૩૩ વર્ષ ચાલ્યો છે અને તેમાં કુલ
દશ રાજાઓ થયા છે. હવે શિશુનાગ વંશની જૈન અને બૌદ્ધ ગ્રંથાનું નામાવલી તથા સાર કહી શકાય છે કે, રાજ્યકાળ શ્રી મહાવીરના સમકાલીન
તરીકે રાજા શ્રેણિક મગધપતિ હતા. તેમજ તે તથા તેની પછીના બીજા ચાર મળીને કુલ પાંચ રાજા હતા અને તેમને વંશ ૧૦૮ વર્ષ ચાલ્યો હતો એટલે કે, શ્રેણિકની પહેલા પાંચ રાજા થઈ ગયા કહેવાય અને તે પાચેને એકંદર સમય ૩૩૩-૧૦૮= ૨૨૫ વર્ષ ગણાય.
આ પ્રથમ ભાગના પાંચ રાજાઓ વિશે પહેલ વહેલાં વિચાર કરી લઈએ. મિ. વિન્સેટ સ્મિથ પૌરાણિક ગ્રંથોના આધારે ચાર રાજાનાં નામ તથા તેમને રાજ્યકાળ નીચે પ્રમાણે જણાવે છે-જ્યારે મિ. પાછટર બહુ સંશોધન
અંતે જે કે તેજ ચારે (૧) શિશુનાગ ૪૦ પુરૂષનાં નામ તે જણાવે (૨) કાકવણું ૨૬ છે જ, છતાં ૧૨૬ વર્ષને (૩) ક્ષેમધન ૭૬ બદલે ૧૩૬ વર્ષને સમય (૪) ક્ષેમજિત ૨૪ જણાવે છે. ગમે તેટલું
૧૨૯ મતભેદ હોય છતાં સમજાય
છે કે, જે સમય ૧૨૬ વર્ષને ગણાવ્યો છે તેને બદલે જે ૨૨૬ ને
(Kalasoka) આ બંને વાક્ય એક કરીને વાંચીશ તે શિશુનાગ અને નંદવંશી રાજાઓ એકજ Stock (કુળ) ના ક્ષત્રિય હતા એમ બંને લેખકનું માનવું થાય છે,
(૪) પાંચ રાજનાં નામ તથા દરેકને રાજ્ય ' કાળ કેટલા વર્ષને હતું તે માટે આગળ જુઓ. તથા ઉપર જુઓ પૃ. ૨૯
( ૫ ) જુઓ પૃ. ૨૯, (૬) અ. હી. છે. ૪થી આવૃતિ પૃ. ૫૧. ( ૭ ) જુએ ૫. ક.