Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 259

સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
જૈનધર્મી રાજાઓની જ હકુમત ચાલી આવી હતી. એટલું જ નહીં, પણ તેઓ સર્વે તે ધર્મના ચુસ્ત રાગી અને પરમ ભકત પણ હતા.
બીજું, રાજા ચંદ્રગુપ્ત પિતે અવંતિના પ્રદેશમાં પોતાના માટે રાજમહેલ બંધાવી, ત્યાં વર્ષના અમુક ભાગ માટે નિવાસસ્થાન રાખ્યું હતું. વળી તેણે રાજત્યાગ કરી દીક્ષા લીધી તે પૂર્વે, ત્યાં ઉભા થયેલા અનેક સ્તૂપે જે અદ્યાપિ વિદ્યમાન છે તેમાંના સૌથી મોટા સ્તૂપના ઘુમટમાં, ગોળાકારે ફરતી ગવાક્ષની હારમાળા જે દીપક પ્રગટાવવા માટે રચાયેલી છે, તેના નિભાવ માટે લગભગ પચીસ હજાર દિનારની વાર્ષિક રકમ, સમ્રાટ ચંદ્રગુપતે અર્પણ કર્યાનું સર કનિંગહામ જેવા તટસ્થ અને પ્રમાણભૂત મનાતા વિદ્વાને “ ભિલ્લાસ્તૂપ ” નામક પુસ્તકમાં જાહેર કર્યું છે. આ હકીકત નિર્વિવાદિતપણે સાબિત કરે છે કે, આ સ્તૂપને રાજા ચંદ્રગુપ્ત અને તેણે ગ્રહણ કરેલ જૈનધર્મ સાથે, અતિ ઘાટ સંબંધ હતા અથવા તે હવે જોઇએ.
ત્રીજું આ સાંચી સ્તૂપના ગર્ભગૃહપ્રવેશ માટેના જે પત્થરોથી બનાવેલા, ચાર દિશાએ ચાર મેટા સિંહદ્વારે; અથવા દરવાજા છે, તેવાજ પ્રવેશદ્વારે, ભારહુત નામનું સ્થળ કે
જ્યાં આવીજ બાંધણીને એક મેટે સૂપ આવેલ છે. અને જેની રચના, કૃતિ તથા અન્ય સર્વ સ્થિતિ, સાંચીતૂપનેજ મળતી આવે છે, તેનાં પ્રવેશદ્વારે પણ તેની આબેહુબ પ્રતિકૃતિ કેમ જાણે ન હોય, તેવાં બનાવેલાં દેખાય છે, તેવી જ રીતનાં પ્રવેશદ્વાર, મથરાનગરીમાં જે માટે સિંહસ્તૂપ ૧૦ આવેલ છે, તેની પ્રદક્ષિણા માટે બંધાવેલ કોટની દીવાલમાં બનાવેલાં દેખાય છે. આ ત્રણે સ્થળનાં પ્રવેશદ્વારોનાં ચિત્રો જે સરખાવીને જોવામાં આવશે, તે તે ત્રણે, એકબીજાની નકલરૂપે જ ઉભાં કરવામાં આવ્યાં છે, એમ તુરત જણાઈ આવ્યા વિના રહેશે નહીં. હવે આમાંને, મથુરા સિંહસ્તૂપ જે છે તેને તે જૈનધર્મનો હોવાનું વર્તમાન સર્વ વિદ્વાનોએ કબુલ રાખ્યું છે. જ્યારે વિશારદ એક વિદ્વાને તે એટલે સુધી જાહેર કર્યું છે. કે સાંચી, માણિકચાલ, અમરાવતી, ભારહુત વિગેરેના સ્તુપ પણ એક જ પ્રકારના છે.
(4) The Bharhuta Stupa by Sir A. Cunnigham. સર કનિંગહામ કૃત “ભારહુતસ્તુપ” માંના ચિત્ર જુઓ,
(૧૦) એ. ઈ. પુ. ૮ મું–“મથુરાને સિંહસ્વપ”વાળ લેખ વાંચો: વળી નીચેની ટીકા ૧૧ વાંચે. તથા ફેંટોંગ ઑફ મથુરામ્યુઝીઅમનાં પૃ.૧૬૨ થી ૧૬૪ સુધીનાં વર્ણન અને ચિત્ર જુઓ..
વળી જુઓ નીચેની ટીકા નં. ૧૨,
( ૧૧ ) v, A. Smith; E. H. I. ની ત્રીજી આવૃત્તિમાં મુખપૃષ્ઠ ઉપર છાપેલચિત્ર જુઓ, અને પછી ઉપરની ટીકા ૭, ૯ અને ૧૦ નાં ચિત્રે સરખાવો.
(૧૨) આ વિષે વિશેષ હકીકત, જ્યારે ક્ષત્રપ રાજુલનું જીવન લખીશું ત્યારે લખવામાં આવશે. તે
(૬) જૈન ગ્રંથમાં ( દિગંબર આસ્નાયના પુસ્તકમાં આ હકીકત વિશેષ સ્પષ્ટરૂપે વણવેલી દેખાય છે ) જણાવાયું છે કે, શ્રી ભદ્રબાહુ આચાર્ય એક દિવસ, ઉજૈનીમાં પધાર્યા હતા ત્યારે, જે સોળ સ્વપ્નાં, ( જિ. પૂ. ૧૫૪. ) ચંદ્રગુપ્તને આવ્યાં હતાં, તે તેમની પાસે કહી બતાવી, તેનું ફળ જાણવા માગ્યું હતું. અહીં જ્યારે સુવાનું થયું છે ત્યારે સમજાય છે કે ત્યાં નિવાસ કર્યો હશે. પછી પર્યટનને સમય હોય કે, બેચાર માસ લાંબી મુદત માટે વસવાટ હોય, તે વાત જુદી છે. અને નિવાસ થયે એટલે રાજ્યકર્તાને યોગ્ય મહેલાત પણ હોય તે નિર્વિવાદિત છે.
(1) The Bhilsa topes by Sir A. Cunnigham P. 154, ભિ, પૃ. ૧૫૪ જુએ.
(૮) અહીં તે માત્ર સિંહદ્વારની જ વાતને ઉલ્લેખ કરૂં છું, પણ ( જુઓ અમરાવતી ઑપની હકીકત-રાન ખારવેલના વૃત્તાંતે). સંશોધન-