Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 244

રાજી .
ભારતવર્ષ ] થઈ૭ અને સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત ત્યાં રાજ મહેલ બંધાવી, વર્ષના અમુક ભાગ માટે રહેવાનું ઠરાવ્યું, ત્યારથી ૮૮ પાછો તેનો સિતારો ચડવા પામ્યો હતો. તે એટલે સુધી કે તેને મૌર્ય સામ્રાજ્યના એક મુખ્ય અંગ તરીકે લેખી, સમ્રાટના યુવરાજને અથવા એકદમ નજીકના કઈ રાજકુંવરને તે પ્રાંતના સૂબા તરીકે નીમવાનું રણ ચાલુ થઈ ગયું હતું. આ પદ્ધતિ અશોકના રાજ્યકાળ સુધી જળવાઈ રહી હતી, અને તેની પછી ગાદીએ આવનાર સમ્રાટ પ્રિયદર્શિને તે, મગધ દેશમાંના પાટલિપુત્રથી ગાદી બદલીને અવંતીના સંચીપૂર-પૂરીને જ પોતાના સામ્રાજ્યનું પાટનગર બનાવી દીધું હતું. અને ત્યારપછી તે નગરી તે પદને ચાલુ શોભાવતી જ રહી હતી. આ સંચીપૂરીએ જૈન ધર્મના ઇતિહાસમાં એક અજોડ નગરી તરીકે ભાગ ભજવ્યો છે,
જેનો ઉલ્લેખ આપણે મૌર્ય સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત તેમજ પ્રિયદર્શિનની હકીકતે કરી બતાવવાની જરૂર પડવાની છે. એટલે વિશેષ ન જણાવતાં અત્રે એટલું જ કહેવું બસ ગણાશે કે, સંચીપૂરીને અને તેની પાસેના સ્તૂપ પ્રદેશને, જૈન ધર્મની સાથે જ લાગેવળગે છે, પણ જેમ વિદ્વાને માની બેઠા છે તેમ, બૌદ્ધધર્મને બીલકુલ લાગતું-વળગતું છે જ નહીં.
આ નગરને હિંદુસ્તાનમાંના, જે સાત નગર પ્રાચીનતમ અને પ્રખ્યાત ગણાય છે
તેમાંનું એક ગણવામાં ઉર્જન વિશે વિશેષ આવે છે. જેમ તે તીર્થપ્રકાશ સ્થાન હતું, તેમ રાજ
કીય પ્રવૃત્તિનું પણ મુખ્ય ધામ અને કેંદ્ર હવાને સર્જત થયેલું હતું. અને તેથી ઉત્તર હિંદમાં, જેમ તક્ષિલાનું મહત્વ હતું તેમ
સંસારથી વિરક્ત થઈ ગયેલ અન્ય પુરૂષ માટેના, અવર જવરના મારૂપ બની ગયું હોય તે સ્વાભાવિક છે. (જુઓ આગળની હકીકત )
( ૮૭ ) અવંતો દેશને મગધમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યો ત્યારથી ( મ. સ. ૬૦ થી ) તે ચંદ્રગુપ્ત મગધપતિ બન્યા ત્યાંસુધી ( મ. સં. ૧૫૫ સુધી ) ૫ વર્ષના કાળ લગી તે રાજનગર મટી ગયું હતું.
( ૮૮ ) રાન ચંદ્રગુપ્તને જે સ્વપ્નમાં આવ્યાં હતાં અને શ્રી ભદ્રબાહુ નામે જૈનાચાર્યને તે કહી સંભળાવ્યાં હતાં ( જુઓ ચંદ્રગુપ્તનું વર્ણન. ) તે આ નગરીએજ બન્યું હતું.
( ૮૯ ) દાખલામાં –બિંદુસારના વખતમાં અશોકને તેમજ અશોકના સમયે કુંવર કુણાલને, આ પ્રાંતના સૂબાપદે નીમવામાં આવ્યા હતા.
( ૯૦ ) જુઓ ભિ, પૃ. ૧૫૪ : ચંદ્રગુપ્ત સમ્રાટે, તે ટેપના ઘુમટમાં, દીપક કરવા માટે વાર્ષિક ૨૫ હજાર દ્રવ્યનું (પણુ નામના શિક્કાનું) દાન દીધાનું ( જેની કિંમત અઢી લાખ રૂપીઆ થાય છે.) કહ્યું છે. ચંદ્રગુપ્ત પોતે જૈન ધર્મ પાળતા હતા અને જૈન સાધુ થઈ
ગયો હતો તે તે નિર્વિવાદપણે સિદ્ધ થયેલી હકીક્તજ છે. એટલે સંચીપૂરી અને બધા સ્તરે પણ, ચંદ્રગુપ્તના ધમના એટલે જૈન ધર્મનાજ છે એમ ભારપૂર્વક કહી શકાશે.
( ૧ ) જુઓ ઉપરની ટીકા ( ૨૦ ).
( ૯૨ ) C. H. I. p. 581; It is held as one of the most famous of all the cities of India.
કે. પી. ઈ. ૫. ૧૧-હંદનાં સર્વ નામાંકિત શહેરેમાંનું તે પણ એક ગણાય છે.
(63) These seven are recorded in the following couplet. અયોધ્યા, મથુરા, માયા, , નિ, ભયંતિયા | पूरि द्वारावति चैव सप्तैता मोक्षदायिकाः ॥
આ સાતે નામને એક કડીમાં ગુંથવામાં આવ્યાં છે. આ યુગ્મમાં શું ફેરફાર થઈ શકે તેમ છે ( જૈન તેમજ વૈદિક દ્રષ્ટિએ ) તે રાજ ખારવેલના તાલે સમનવીશું.