________________
જીવી શકાતું નથી. તેથી જ્યાં સુધી દ્રવ્યપ્રાણ હોય છે. ત્યાં સુધી “તે જીવે” એમ કહેવાય છે. અને દ્રવ્યપ્રાણ ચાલ્યા જાય પછી “તે મરી ગયો છે” એમ કહેવાય છે. તેથી જો “જીવવું” હોય તો દ્રવ્યપ્રાણ જોઇએ. એટલે દરેક સંસારીજીવો પોતપોતાના ભવને યોગ્ય પર્યાપ્તિ અનુસાર દ્રવ્યપ્રાણને ધારણ કરે છે.
જેમકે, એકેન્દ્રિયજીવો ભવના પ્રથમસમયે આયુષ્યપ્રાણને, શરીરપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી કાયબળને, ઈન્દ્રિયપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી સ્પર્શેન્દ્રિયપ્રાણને અને શ્વાસોચ્છવાસપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી શ્વાસોચ્છવાસપ્રાણને ધારણ કરે છે.
એ જ રીતે, બેઈન્દ્રિયજીવો ભવના પ્રથમસમયે આયુષ્યપ્રાણને, શરીરપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી કાયબળને, ઇંદ્રિયપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી સ્પર્શેન્દ્રિયપ્રાણને અને રસનેન્દ્રિયપ્રાણને, શ્વાસોચ્છવાસપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી શ્વાસોચ્છવાસપ્રાણને અને ભાષાપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી વચનબળને ધારણ કરે છે.
એ જ રીતે, સંશજીવો ભવના પ્રથમસમયે આયુષ્યપ્રાણને, શરીરપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી કાયબળને, ઇંદ્રિયપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી સ્પર્શેન્દ્રિયાદિ પાંચપ્રાણને, શ્વાસોચ્છવાસપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી શ્વાસોચ્છવાસપ્રાણને, ભાષાપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી વચનબળને અને મન:પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી મનોબળને ધારણ કરે છે. એ રીતે, જે યથાયોગ્ય દ્રવ્યપ્રાણને ધારણ કરે છે, તે જીવ કહેવાય છે.
દરેક સંસારી જીવો પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિ અવશ્ય પૂર્ણ કરે છે. કારણકે પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિ પૂરી કર્યા પછી જ જીવ પરભવનું આયુષ્ય બાંધી શકે છે અને પરભવનું આયુષ્ય બાંધ્યા પછી જ જીવ મરણ પામી શકે છે. એટલે સર્વે સંસારી જીવને પહેલી ત્રણ પર્યાપ્તિ
