________________
પ્રારંભકાલ અને સમાપ્તિકાલ એક માનીને કરણ-અપર્યાપ્તસંજ્ઞીજીવને મનોયોગ માનવામાં આવ્યો છે. તેથી મનોયોગમાર્ગણામાં અપર્યાપ્તસંશી જીવસ્થાનક ઘટી શકે છે.
ગ્રન્થકાર ભગવંત કહે છે કે, વચનયોગ મનોયોગની સાથે હોય છે અને મનોયોગ વિના પણ હોય છે. એટલે વચનયોગ મનોયોગવાળા સંજ્ઞી અને મનોયોગ વિનાના અસંજ્ઞી અને વિકલેન્દ્રિયને હોય છે. તેથી વચનયોગમાર્ગણામાં પર્યાપ્ત બેઇન્દ્રિયાદિ-૫ જીવસ્થાનક, ૧૩ ગુણસ્થાનક, ૧૩ યોગ અને ૧૨ ઉપયોગ હોય છે. પણ અન્ય આચાર્યભગવંત કહે છે કે, વચનયોગ કોઇ પણ યોગની સાથે નથી હોતો એકલો જ હોય છે. કારણકે વિકલેન્દ્રિય અને અસંજ્ઞીપંચેન્દ્રિયને વચનયોગની સાથે મનોયોગ હોતો નથી અને કાયયોગ હોવા છતાં પણ ત્યાં વચનયોગને મુખ્ય અને કાયયોગને ગૌણ માનીને કાયયોગની વિવક્ષા કરાતી નથી. એટલે મનોયોગ વિનાના અસંજ્ઞી અને વિકલેન્દ્રિયને એકલો વચનયોગ કહ્યો છે. તેથી વચનયોગમાર્ગણામાં (૧) અપર્યાપ્તબેઇન્દ્રિય (૨) પર્યાપ્તબેઇન્દ્રિય (૩) અપર્યાપ્તતેઇન્દ્રિય (૪) પર્યાપ્તતેઇન્દ્રિય (૫) અપર્યાપ્તચઉરિન્દ્રિય (૬) પર્યાપ્તચઉરિન્દ્રિય (૭) અપ૦ અસંશીપંચેન્દ્રિય (૮) પર્યાપ્તઅસંશીપંચેન્દ્રિય જીવસ્થાનક હોય છે. એકલો વચનયોગ વિકલેન્દ્રિય અને અસંજ્ઞીપંચેન્દ્રિયને જ હોય છે અને તેને પહેલુ અને બીજુ એ બે જ ગુણઠાણા હોય છે. તેથી વચનયોગમાર્ગણામાં બે જ ગુણઠાણા હોય છે. તેમજ વિકલેન્દ્રિય અને અસંજ્ઞીપંચેન્દ્રિયને વિગ્રહગતિમાં કાર્યણકાયયોગ હોય છે. સ્વયોગ્ય
( 30 ) उत्तरसूत्रं तु करणापर्याप्तकानां पर्याप्तकवद्दर्शनात् । क्रियाकालनिष्ठाकालयोश्च कथञ्चिदभेदात् ॥
(પંચસંગ્રહના ૧ દ્વારમાં ગાથા નં૦ ૨૩ની સ્વોપજ્ઞટીકા)
૧૪૭
