________________
તેને મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, અને અવધિદર્શન હોય છે અને તે સર્વેને ચક્ષુ-અચક્ષુદર્શન હોય છે. તેથી દેવગતિમાર્ગણામાં (૧) મતિ-અજ્ઞાનોપયોગ (૨) શ્રુત-અજ્ઞાનોપયોગ (૩) વિર્ભાગજ્ઞાનોપયોગ (૪) મતિજ્ઞાનોપયોગ (૫) શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ (૬) અવધિજ્ઞાનોપયોગ (૭) અવધિદર્શનોપયોગ (૮) ચક્ષુદર્શનોપયોગ અને (૯) અચક્ષુદર્શનોપયોગ હોય છે. બાકીના ત્રણ ઉપયોગ ન હોય. કારણકે મન:પર્યવજ્ઞાન અપ્રમત્તસંયમીને પ્રાપ્ત થાય છે અને અપ્રમત્તસંયમી સંપૂર્ણ ઘાતકર્મનો ક્ષય કરે છે. ત્યારે કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન પ્રગટ થાય છે. એટલે સર્વવિરતિધર જીવને જ મન:પર્યવજ્ઞાનાદિ-૩ હોય છે. દેવને સર્વવિરતિ ન હોવાથી મન:પર્યજ્ઞાનાદિ ન હોય. તેથી દેવગતિમાર્ગણામાં (૧) મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ (૨) કેવલજ્ઞાનોપયોગ અને (૩) કેવલદર્શનોપયોગ ન હોય.
એ જ પ્રમાણે (૧) તિર્યંચગતિ (૨) નરકગતિ અને (૩) અવિરતિમાર્ગણામાં પણ મતિ-અજ્ઞાનાદિ નવ ઉપયોગ હોય છે. ત્રસકાયાદિમાર્ગણામાં ઉપયોગ - तसजोयवेय सुक्का हारनरपणिंदिसन्निभवि सव्वे । नयणेयर पणलेसा कसाय दस केवलदुगूणा ॥३१॥ त्रसयोगवेदशुक्लाहारकनर पञ्चेन्द्रिय संज्ञिभव्ये सर्वे । नयनेतर पञ्चलेश्या कषाये दश केवलद्विकोनाः ॥३१॥
ગાથાર્થ - ત્રસકાય, ત્રણયોગ, ત્રણવેદ, શુકૂલલેશ્યા, આહારી, મનુષ્યગતિ, પંચેન્દ્રિય, સંજ્ઞી અને ભવ્યમાર્ગણામાં સર્વે ઉપયોગ હોય છે. ચક્ષુદર્શન-અચક્ષુદર્શન, પાંચલેશ્યા અને કષાયમાર્ગણામાં કેવલદ્ધિક વિના દસ ઉપયોગ હોય છે.
