________________
૧૯
છેડી દેનાર પ્રભવે પણ દીક્ષા લીધી. દીક્ષા ગ્રહણ કર્યા પછી પ્રતિજ્ઞાનુસાર જીવનભર બ્રહ્મચર્ય પાળી, કેવળજ્ઞાનની ઉપાસના કરી કેવળજ્ઞાન મેળવ્યું પણ ખરું.
*
જંબુસ્વામીની જીવનકથા ટ્રેંકમાં આટલી છે. હવે તેના પરથી રચાયેલા રાસની વિશિષ્ટતા એ છે કે એક વ્યક્તિની જીવનકથામાં ખીજી નાનીમોટી અનેક કથાઓના પ્રવાહ ભળે છે અને એમ એક મહા પ્રવાહ નિર્માણુ થાય છે. ઉપકથાએ સંસારનું મિથ્યાત્વ અને આત્માના ઉદ્ધારની વાતને અનુલક્ષે છે. યુવાન પત્નીએ સાથે હેાય અને છતાં વાસના જાગૃત ન થાય તે સંભવિત નથી. પણુ એ વાસનાના અગ્નિને વશ થયા વગર કઈ ફિલસૂફીના જળથી એને શાંત કર્યાં અને વાસનાનું શુદ્ધીકરણ તથા ઊર્વીકરણ કર્યુ” તે વાત મહત્ત્વની છે. એટલે આ રાસમાં એક બાજુ ભોગવિલાસની અને ખીજી બાજુ સંયમઉપશમની કથા છે. શૃંગાર રસના પ્રવાહની સાથે સાથે શાંત રસને પ્રવાહ વહે છે અને વૈરાગ્ય તથા સંયમના સાગરમાં સમાઈ જાય છે. શૃંગાર રસને બહુલાવવા જતાં લાગણીઓ ઉદ્દીપ્ત થાય એવી સામાન્યતામાં સરી પડવાને ભય અવશ્ય રહે છે. કિન્તુ શ્રી યજ્ઞવિજયજીએ ઉચ્ચ કવિત્વશક્તિ વડે પોતાના કલ્પનાવૈભવનું પતન થવા દીધા વિના રાસને ઊંચી કક્ષાના બનાવ્યો છે. શૃંગાર રસનાં ચિત્ર આલેખાયાં છતાં તે ચિત્રો વાચકને શૃંગારમાં જ લીન રાખતાં નથી. ઊલટું વાસનાનું મિથ્યાત્વ પ્રખેાધવાના કવને હેતુ સિદ્ધ થવામાં ઉપડારક નીવડે છે.
*
ડા. રમલાલ શાહે આ રાસ મૂળ પ્રતિમાંથી મેળવીને અહીં રજૂ કર્યો છે એટલે પાડાંતગને અવકાશ સ્વાભાવિક રીતે જ નથી રહ્યો. એમણે રાસની પક્તિઓને સ્ફુટ કરતું વિસ્તૃત ટિપ્પણું તે આપ્યું જ છે
