________________
પિતા-પુત્રીની કાવ્યમય અભિવ્યક્તિ
પારુલ-પ્રસૂન
મંગલ મંદિર ખોલોં ! ની યાદ આપતો પારલ-પ્રસૂન શ્રી પ્રતાપ ટોલિયાનો ભાવપૂર્ણ આવિષ્કાર છે – પારલ-પ્રસૂન. જીવન માં કાવ્ય, સંગીત અને અધ્યાત્મની ત્રિવેણી સાધના કરતાં પ્રતાપભાઈ અહીં એક પિતા તરીકે પ્રગટે છે.
ખૂબ નાની વયે અવસાન પામતી એમની પુત્રી પારુલની વિદાયથી વ્યાકુળ બનેલા અંતરનો અહીં સરળ સહજ આવિષ્કાર છે. અહીં પોતાના આÁ સંવેદનો* ઉપરાંત સ્વ. પારલનાં જાતે લખેલા અગિયાર કાવ્યોનો નાનકડો સંપુટ પણ છે. એ ઉપરાંત પારુલની એક વાર્તા તથા લેખો પણ છે. કાવ્યોમાં એની સંવેદનશીલતા ને સાથે આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિ પણ જોવા મળે છે. પારલે એના નાદાન મનની સીમાહીન એકલતા દૂર કરવા પૂરો પ્રયત્ન કર્યો છે. છતાં એ દૂર ન થતાં કરુણ લાચારી વ્યક્ત કરતાં એ લખે છે.
નાદાન મન મેરે!
અપને આપ સે ભી કોઈ, બચ પાયા હૈ કભી ? આ વેદના એની વિશેષતાથી મર્મસ્પર્શી થઈ છે. અહીં આ કાવ્યમાં માત્ર પિતાની જ નહીં, પણ માતાની ભાવના પણ અજાણતાં વણાઈ ગઈ છે. (જેમ કે એના શીર્ષકમાં પ્રસૂન શબ્દમાં પ્રતાપનો પ્ર ને સુમિત્રાનો શું જોડાઈ જાય છે). પ્રસૂન એટલે ફૂલ થાય – એ ફૂલની અદ્ભુત સુવાસ પારુલના કથનમાં આવી જાય છે. એ કહે છે કે
– બાપુ, હું કાળથી કચરાઈ ક્યાં છું? હું સ્વકાળમાં જ સંચરી રહી છું. હું કાળની ગતિથી પર થઈ ગઈ છું!”
મંગલ મંદિર ના દરવાજા પણ આમ જ ખુલે ને? પારુલના આ જવાબમાં આત્માની અમરતાનું આધ્યાત્મિક સત્ય છુપાયેલું છે. એ જ પામી શકાય. તો ..?!
ડૉ. ગીતા પરીખ અમદાવાદ, ૨૧.૧૧.૦૫
* આ આદ્ર સંવેદનો મૂળ હિન્દી કાવ્યસંગ્રહમાં છે.
[૪]
પારુલ-પ્રસૂન
