________________
મનમાં જ રહી જાય, પૂર્ણ ન થાય. કર્મ બંધાય તેવી પ્રવૃત્તિ - વિઘ્નો ઊભા કરવા એ અંતરાય કર્મનું મુખ્ય કાર્ય છે. જેમ કે દાતાને દાન આપતા રોકવો, વિદ્યાર્થીને ભણતા રોકવા, દાતા અને દાનધર્મની નિંદા કરવી, સાધકોની સાધના નષ્ટ કરવી, યોગ્ય પાત્ર મળવા છતાં દાન ન આપવું, કોઈને મળનાર લાભ અને ભોગમાં અંતરાયો ઊભા કરવા, પોતાના લાભ માટે બીજાને હાનિ પહોંચાડવી, દેવ, ગુરુ, સાધર્મિકોનું અપમાન કરવાથી, ધાર્મિક ક્રિયા કરવામાં આળસ-પ્રમાદ કરવાથી, ભગવાનની પૂજામાં વિઘ્નો નાખવાથી, પશુ આદિનું મોઢું બાંધીને ખાવામાં અંતરાય કરવાથી, નોકર-ચાકરને ભૂખ્યા રાખવાથી, પત્ની આદિની ગુપ્ત વાતો જાહેર કરીને દુઃખ પહોંચાડવાથી, મહામુનિ તપસ્વીઓની સાધનામાં વિક્ષેપ કરવાથી અંતરાય કર્મ બંધાય છે. કર્મનો ક્ષય થાય તેવી પ્રવૃત્તિ :- સુપાત્રદાન, તપ કરવાથી સમસ્ત જીવો પ્રતિ પ્રેમ-કરુણા-દયા રાખવાથી, સુકૃતોની અનુમોદના કરવાથી, ભૂખ્યાને ભોજન, તરસ્યાને પાણી, વસ્ત્ર, પાત્ર આદિનું દાન કરવાથી, પ્રભુની અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરવાથી, પ્રભુની સ્તુતિ-સ્તવના કરવાથી, અપૂર્વ વર્ષોલ્લાસપૂર્વક પ્રતિક્રમણ આદિ ક્રિયા-વિધિ કરવાથી અંતરાય કર્મનો ક્ષયોપશમ થાય છે.
:: નામ કર્મ :
કર્મના ઉદયે જીવની સ્થિતિ :- શરીરની ઊંચી-નીચી આકૃતિ, ન્યૂન-અધિક અંગોપાંગ, કાળો-નીલો વર્ણ, જાડું-પાતળું શરીર, આફ્રિકાના હબસી લોકો જેવો કાળો વર્ણ, કાગડા જેવો કર્કશ અવાજ, મરચાં જેવું તીખાપણું, ઠીંગણું શરીર, કુબડું શરીર, નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવગતિ મળે છે. વાંકી-ચૂકી ચાલ, શરીર આગ જેવું ગરમ મળે. દુર્ગધયુકત શરીર, સૂક્ષ્મ-સ્થાવર નિકાયમાં જન્મ, જીવ યોગ્ય પર્યાપ્તિઓ ન મળવી. ઘણો તડકો, ઠંડી, વરસાદ આદિ કષ્ટ
૧૫ : અંતિમ લક્ષ્ય કર્મક્ષય
