________________
-4.
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ ૨ છે. તે અનંતા છે. તેના હાનિ-વૃદ્ધિ રૂપ જે પર્યાઓ છે તે તેનાથી પણ અનંતગુણા છે. તે સર્વ ગુણો અને સર્વ પર્યાયો સાથે મળે તો પણ તમારા એકગુણનો પણ એક અંશમાત્ર થાય છે. // ૩ //
વિવેચન - ઔદારિક, વૈક્રિય, આહારક, તૈજસ, શ્વાસોશ્વાસ ભાષા, મન, અને કામણ એમ આઠ ગ્રાહ્ય અને આઠ અગ્રાહ્ય કુલ ૧૬ વર્ગણાઓ છે. તથા ધ્રુવાચિત્ત અધુવાચિત્ત ઇત્યાદિ અન્ય વર્ગણાઓ રૂપ જે પુદ્ગલાસ્તિકાય નામનું દ્રવ્ય છે. તે પુદ્ગલદ્રવ્ય તથા નમ – એટલે લોકાકાશ અને અલોકકાશના નામે જે અનંત આકાશાસ્તિકાય નામનું દ્રવ્ય છે, તે. તથા ગતિસહાયક ધર્માસ્તિકાય અને સ્થિતિસહાયક અધર્માસ્તિકાય. આ ચારે દ્રવ્યોમાં ત્રણ દ્રવ્યોના પ્રદેશો અસંખ્યતા છે અને એક આકાશાસ્તિકાયના પ્રદેશો અનંતા છે તેથી ચારે દ્રવ્યોના સાથે મળીને પ્રદેશો અનંતા થાય છે.
તથા તે ચારે દ્રવ્યોના નિત્યત્વ અનિત્યત્વ ભિન્નત્વ અભિન્નત્વ ઇત્યાદિ ગુણધર્મો અનંતા અનંતા છે. તથા તે ગુણધર્મોની સમયે સમયે પરાવૃત્તિ થવા રૂપ પર્યાઓ તેનાથી પણ અનંતગુણા છે. આ પ્રમાણે ચારે દ્રવ્યો, તેના ગુણધર્મો અને તેના પર્યાયો મળીને કુલ અનંતા અનંત થાય છે.
પરંતુ હે પરમાત્મા? તમારો કેવલજ્ઞાન નામનો જે એક ગુણ છે. તેની સામે આ સર્વ ગુણ-પર્યાયો એક લેશમાત્ર અંશ છે. અર્થાત્ આ સર્વ કરતાં આપશ્રીનો કેવળજ્ઞાન નામનો એકગુણ પણ અનંતગુણ અધિક છે. તો પછી આપશ્રીમાં વર્તતા અનંતગુણોની વાત તો કરવી જ શું?
આવા પ્રકારનું અનંતગણા ગુણોથી ભરેલું આપશ્રીનું આત્મદ્રવ્ય છે. અમે તમારા ગુણોનું વર્ણન તો કરી શકવાના નથી. પણ છદ્મસ્થ હોવાથી પુરેપુરા જાણી શકીએ તેમ પણ નથી. શ્રી વિશેષાવશ્યક ભાષ્યમાં કહ્યું છેકે -દિ વર્તસ્થ નિ:શેષયાતા વિષયમૂતા પર્યાયાસ્તે
