________________
૧૫૮
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ ૨ તે સમ્યફચારિત્ર છે. પરિણતિ અને પ્રવૃત્તિ આ બન્નેનો જે અભેદ કરવો તે સમ્યફચારિત્ર છે. તથા તાદાસ્યભાવથી ક્ષાયિકભાવવાળી વિર્યશક્તિના ઉલ્લાસથી અનાદિકાળના કર્મોના આવરણનો મૂલથી જે ઉચ્છેદ કરવો તે સમ્યફ તપ ગુણ છે. આમ આત્માના ગુણો જાણવા. || ૨ |
વિવેચન - આ આત્માના સમ્યજ્ઞાન સમ્યગદર્શન સમચારિત્ર અને સમ્યતા ગુણો છે તે ગુણો કોને કહેવાય તે આ ગાથામાં સમજાવે છે.
(૧) જીવ - ધર્મ - અધર્મ - આકાશ પુદ્ગલ અને કાળ એમ જે છ દ્રવ્યો છે. તે છ દ્રવ્યોના જે નિજભાવ એટલે પોતપોતાના ગુણો અને પર્યાયો જે છે. તેના ઉત્પાદ - વ્યય - ધ્રુવ ઈત્યાદિ જે ભાવો છે તેનું જેવું અવિભાગ - એટલે કે બહુ જ સૂક્ષ્મતાથી જાણવું. તે પણ નિષ્કલંકપણે જાણવું એટલે કે એકાન્તતા અયથાર્થતા ન્યૂનતા કે અધિક્તા વિગેરેના દોષોથી રહિતપણે જે જાણવું તે સમ્યજ્ઞાન, તેને શુદ્ધતા કહેવાય છે.
તથા પરિણતિ એટલે જીવનો જે શુદ્ધ મૂલ ગુણ છે તેમાં પ્રતિસમયે પરિણમન કરવું, પોતાના સ્વરૂપને વિષે એકત્વપણે પ્રતિસમયે વર્તવાપણું તથા પરભાવમાં નહીં પ્રવેશવાપણું આવી આત્માની જે નિર્મળ પરિણતિ છે. આ નિર્મળ પરિણતિમાં આત્માની જે વૃત્તિ એટલે પ્રવર્તવાપણું, સારાંશ કે અનાદિકાળથી રાગ-દ્વેષના ભાવપૂર્વકની જે વૃત્તિ છે તેને ત્યજીને આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપ તરફની જે પ્રવૃત્તિ, આમ નિર્મળ પરિણતિ અને નિર્મળ પ્રવૃત્તિ આ બન્નેનો જે અભેદભાવ ઔપાયિક પ્રવૃત્તિનો સર્વથા ત્યાગ કરવો અને આત્મગુણોમાં પ્રવૃત્તિ અને પરિણતિની જે એકતા કરવી તે સમ્યક ચારિત્ર કહેવાય છે.
