________________
૨૬
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગઃ ૧ પ્રભુ તો પરમાત્મા છે. સંસારમાં આત્મા ત્રણ પ્રકારના હોય છે. બહિરાત્મા, અંતરાત્મા અને પરમાત્મા, મોહના ઉદયને જે આધીન હોય તે બહિરાત્મા, શરીર આદિ પૌદગુગલિક પદાર્થોમાં ઘણી મમતા રાખીને તેની જ સારસંભાળમાં જે વર્તે તે બહિરાત્મા. તથા મોહના ક્ષયોપશયભાવમાં જે વર્તે તે અંતરાત્મા. ચારથી દસ ગુણઠાણા સુધીના જીવો અંતરાત્મા અને સર્વથા મોહનો જે આત્માએ ક્ષય કર્યો હોય છે તે પરમાત્મા કહેવાય છે. બારમા તેરમા - ચૌદમા ગુણઠાણા વાળા મહાત્મા પુરુષો અને મોક્ષગત આત્માઓ પરમાત્મા કહેવાય છે કારણ કે તેઓનો આત્મા મોહનો સંપૂર્ણપણે ક્ષય કરીને શુદ્ધ આત્મતત્ત્વને પામનાર બન્યો છે.
આ પ્રમાણે વીતરાગ પ્રભુ મોહરહિત હોવાથી પરમાત્મા પણ બન્યા છે. અને વિકારો તથા કર્મજન્ય ઉપાધિઓ ન હોવાથી પરમ આનંદના સ્વરૂપવાળા પણ છે તેમનો આનંદ અપાર અને અનંત તો છે પણ ક્યારેય ન છિનવાઈ જાય તેવો અદ્દભૂત અને અકથ્ય આનંદ છે જેમાં એવા પરમાત્મા અપાર આનંદવાળા છે.
તથા આ પરમાત્મા દ્રવ્યથી એકરૂપ છે અને ગુણ તથા પર્યાયથી અનંતાત્મક (અનેકરૂપ) પણ છે. વળી દ્રવ્યથી નિત્ય પણ છે અને પર્યાયથી અનિત્ય પણ છે. પોતાના સ્વરૂપથી અસ્તિ છે તેમજ પરસ્વરૂપથી નાસ્તિ પણ છે. તથા વળી અન્ય દ્રવ્યોની સાથે કથંચિ ભિન્ન પણ છે અને કથંચિત્ અભિન્ન પણ છે આમ સ્યાદ્વાદધર્મવાળી સત્તાના રસિક છે. એટલે કે તેમનું પોતાનું અસ્તિત્વ સ્યાદ્વાદભાવવાળું જ છે પણ એકલતાવાળું નથી.
તથા કર્મનો મેલ સર્વથા દૂર કર્યો હોવાથી અને ભવિષ્યમાં પણ ક્યારેય કર્મનો મેલ આવવાનો ન હોવાથી સર્વથા અમલ એટલે નિર્મળ
