________________
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૧
૧૭૮
કાર્ય અને ક્રિયાના લીધે ત્રિવિધ ભાસે છે.
સિદ્ધાવસ્થામાં પહોંચેલો આત્મા આ ત્રણે ભાવોમાં અભેદપણે વર્તે છે પોતે ગુણોનો કર્તા પણ છે. જ્ઞાનરમણતાએ કરણ પણ છે. પર્યાયને આશ્રયી નવા નવા જ્ઞાનાદિગુણોની પ્રાપ્તિ કરવી તે કાર્ય પણ છે અને તેમાં જ તન્મય થઈને વર્તવું તે ક્રિયા પણ છે. આમ અભેદભાવે રત્નત્રયી છે.
આમ કાલને આશ્રયી અભેદતા પણ છે અને સંજ્ઞા સંખ્યા તથા લક્ષણાદિની સપેક્ષાએ ભેદ પણ છે.
મુનિઓમાં ચંદ્રમા સમાન અર્થાત્ સામાન્ય કેવલી ભગવંતોમાં તીર્થંકર પદથી વિભૂષિત એવા તથા તેજસ્વી સૂર્યની જેમ પ્રકાશ કરનારા, સૂર્યની જેમ પ્રતિદિન દેદીપ્યમાન એવા આત્મિકસુખના મૂલકારણ તુલ્ય એવા શ્રી શ્રેયાંસનાથ પરમાત્માના સર્વે પણ ગુણો પ્રગટ થયેલા હોવાથી પ્રગટ એવા તે ગુણો સ્વકાર્ય કરે છે. ॥ ૧ ॥
અવતરણ :- આ આત્માના અનંતગુણો છે. તેમાં ઉપયોગગુણ સૌથી પ્રધાન છે. તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં કહ્યું છે કે ઉપયોગો તક્ષળમ્ તે ઉપયોગ બે પ્રકારે છે. જ્ઞાનોપયોગ અને દર્શનોપયોગ. સર્વે પણ લબ્ધિઓ જ્ઞાનોપયોગવંત જીવને થાય છે. માટે પ્રથમ જ્ઞાનગુણની ત્રિવિધતા જણાવે છે -
નિજજ્ઞાને કરી જ્ઞેયનો, જ્ઞાયક જ્ઞાતાપદ ઈશ રે II દેખે નિજદર્શન કરી, નિજ દૃશ્ય સામાન્ય જગીશ રે II ૨ II ॥ મુનિચંદ II
ગાથાર્થ :- હે પરમાત્મા ! તમે પોતાના જ્ઞાનગુણે કરીને સર્વ પ્રકારના ત્રૈકાલિક શેયના જ્ઞાયક (જાણકાર) છો. માટે જ્ઞાતાપદના સ્વામી છો. તથા પોતાના દર્શનગુણે કરીને પોતાના આત્મામાં રહેલા સર્વપ્રકારના સામાન્ય ધર્મોને જોનારા - દેખનારા પણ આપ છો. આ રીતે હે જગદીશ્વર આપશ્રી અનંત જ્ઞાન-દર્શનગુણવાળા છો. ॥ ૨ ॥
