________________
४६
પૂજ્ય શ્રી ચિદાનંદજી મહારાજશ્રી કૃત ભાવાર્થઃ જે પરસ્પર ભેગાં થાય અને એકાકાર બનીને પિંડરૂપ અર્થાત્ સ્કંધ સ્વરૂપે બને છે. તથા વિખેરાઈને છુટા પણ પડે છે. ટુકડા ટુકડા પણ થાય છે તથા જે પદાર્થ ચર્મચક્ષુથી દેખી શકાય છે. તથા જેમાં વર્ણ-ગંધ-રસ અને સ્પર્શ આવા ચાર ગુણો વર્તે છે. તે સર્વ પુદ્ગલ દ્રવ્ય અર્થાત્ જડદ્રવ્ય અચેતન દ્રવ્ય છે. હે જીવ! આ સઘળાં તારાં દ્રવ્યો નથી. તું તેનાથી ભિન્ન છે એમ સમજો.
તથા જેમ ઘીથી ભરેલો ઘટ હોય કે જે ઘડામાં હવે એક ટીપું પણ સમાય તેમ નથી. તેવા ઘીના ઘડાની જેમ આ ચૌદ રાજલોક પ્રમાણ લોકાકાશ વાળું જે આકાશ દ્રવ્ય છે. તે લોકાકાશ દ્રવ્ય પુદ્ગલ દ્રવ્યોથી ખીચોખીચ ભરેલું છે. સંપૂર્ણ ચૌદ રાજલોક પ્રમાણ ક્ષેત્રમાં અનંતાં અનંતાં પુદ્ગલ દ્રવ્યો ભરપૂર ભરેલાં છે. ક્યાંય એક તસુ પણ જગ્યા ખાલી નથી. પુદ્ગલ દ્રવ્ય વિનાની નથી તથા આ પુદ્ગલ દ્રવ્યના સ્કંધદેશ-પ્રદેશ અને પરમાણુ એમ ચાર ભેદ છે. આખો અખંડ પદાર્થ તે સ્કંધ, જેમ કાગળોની એકનોટતે સ્કંધ કહેવાય. તેમાંનો એક સવિભાજય ભાગ તેની સાથે જોડાયેલો હોય ત્યાં સુધી દેશ, જેમ કે તે નોટનો એક કાગળ, તથા તે જ સ્કંધમાં જોડાયેલો પણ નાનામાં નાનો નિર્વિભાજય એક ભાગ તે પ્રદેશ અને સ્કંધથી છૂટો પડેલો આ જ જે પ્રદેશ છે તે જ પરમાણું કહેવાય છે. આમ પુદ્ગલ દ્રવ્યના ચાર ભેદો શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતોએ શાસ્ત્રોમાં સમજાવ્યા છે./૬૭-૬૮. નિત્ય અનિત્યાદિક જે અંતર, પક્ષ સમાન વિશેષા. સ્યાદ્વાદ સમજણની શૈલી, જિનવાણીએ દેખાદલા સંતો.. પૂરણ-ગલન ધર્મથી પુદ્ગલ, નામ નિણંદ વખાણે. કેવલિવિણ પરજાય અનંતી, ચાર જ્ઞાન નવિ જાણે ૭૦
સંતો
