________________
પ્રથમ રતિવાક્ય ચૂલિકા
દશવૈકાલિક થાય અને સંયમમાંથી ચિત્ત વિક્ષિપ્ત થઈ અરતિ થાય અને સંયમ છેડી ગૃહવાસમાં ચાલી જવાની ઈચ્છા થાય પરંતુ હજુ સંયમને ત્યાગ ન કર્યો હોય તેવા વખતે ઘોડાની લગામ સમાન, હાથીના અંકુશ સમાન, વહાણ સમાન આ અઢાર સ્થાનો સાધુએ વારંવાર વિચારવાં –
૧. હે આત્મા ! આ દુલમ કાળમાં જીવન દુઃખમય છે તે ગૃહ વાસનો મને શો હેતુ છે? ૨. ગૃહવાગીઓના કામગે ક્ષણિક હલકી કોટિના અને પરિણામે કડવા છે. ૩. વળી સંસારી માયામાં ફલા બહુ કપટી હોય છે. ૪. વળી આ સંયમી જીવનમાં દેખાતું દુઃખ ઝાઝો વખત ટકવાનું નથી. ૫. સંથમી-ત્યાગી ગૃહવાસમાં પ્રવેશતાં શુદ્ર માણસની ખુશામત સેવવી પડે છે. ૬. ગૃહવાસમાં પ્રવેશતાં વમેલી વસ્તુ ફરી ક્વીકારવી પડે છે. ૭ ત્યાગની ઉંચી પદવીમાં શુદ્ર વાસના માટે ગૃહવાસ સ્વીકારવો તે નરકાગારમાં જવાની તૈયારી રૂ૫ છે. ૮. ગ્રહવાસમાં રહેનારાને ગૃહસ્થાશ્રમનો ધર્મ પાળવો દુઃશકય છે તે આદર્શ ત્યાગ પાળ વધુ અઘરે છે. ૯. અચાનક રેગ ઉત્પન્ન થઈ જ્યારે દેહનો નાશ થાય છે ત્યારે ધર્મજ મદદગાર થાય છે, ધર્મ સિવાય કોઈ મદદગાર થતું નથી. ૧૦. હવાસમાં ઈષ્ટનો વિયોગ અને અનિષ્ટનો સંયોગ થાય છે. ૧. ગ્રહવાસમાં કલેશ છે અને ત્યાગ એ શાન્તિમય છે. ૧૨. ગૃહવાસ બંધન છે, ત્યાગ એ મુક્તિ છે. ૧૩. ગૃહજીવન દૂષિત છે અને સંયમી જીવન એ પવિત્ર જીવન છે. ૧૪. ગૃહસ્થના કામ અધમ હોય છે. ૧૫. જગતના જીવો પુણ્ય-પાપથી ઘેરાયેલા છે. ૧૬. મનુષ્યનું આયુષ્ય ખરેખર ઘાસના છેડાની ઉપર રહેલા જલબિંદુ જેવું અસ્થિર અને ક્ષણિક છે. ૧૭. અરેરે! ખરેખર પૂર્વભવે પાપ કર્મ ઘણું કર્યું હશે. નેધઃ–પાપ કર્મના ઉદયે સંયમ ઉપર અભાવ થાય છે નહિં તે . ઉત્તમ સંયમ કેમ ન ગમે ? ૧૮. દુશ્ચારિત્રનું સેવન કરીને કદિ પાપ
(૧૩૭)
