Page Text
________________
૧૭૨ ૨. ધરૂ અંતવાળા શબ્દને રું લાગે છે, ને અંત્ય ને થાય છે. જેમકે ઉત્તર
ચા: સૌ=ીનની ૨. શરીરના અવયવ વાચક શબ્દોની પૂર્વ દિશાવાચક શબ્દ હોય તે તેને રું લાગે છે.
જેમકે મુવી
ભાગ ૭ મે. સામાસિક શબ્દોના રૂપે વિષે નિયમે તથા તેઓમાંના જોઈતા રૂપે. ચોથા પ્રકરણના પાંચમાં ભાગમાં શબ્દોના રૂપે આપ્યા છે તે પ્રમાણે તે શબ્દ સામાસિક શબ્દના અંતમાં આવે તેએ તેઓના રૂપ થાય છે, પણ કેટલાક શબ્દના રૂપમાં પિતાના અંગનું કાર્ય રહેતું નથી ને જુદી રીતે રૂપે થાય છે તે વિષે નીચે મુજબ – ૧. ૬, ૩, ૪ (વ્સ્વ કે દીર્ધ ) ના અંતવાળે પુલિંગને શબ્દ સમાસના અંતમાં આવ્યો
હોય ને તેને અંત્યાક્ષર કાયમ રહી અથવા હસ્વ થઈનપુંસકલિંગને થયે હોય તે, તે મષિતપુત્વ વાળો હોવાથી તેમાં થયેલા સામાસિક નપુંસકલિંગના શબ્દને ત્રિછથી સાતમી વિભક્તિમાં નપુસકલિંગના તેમજ પુલિંગના શબ્દના રૂપ જેવા રૂપ થાય છે. જેમકે પુલિંગના શબ્દને નપુંસકલિંગને પ્રિયgશબ્દ થાય ત્યારે તેના ત્રિજીના એક વચનના રૂપ પ્રિયષ્ટ્રના અને પ્રિય થાયને પુલિંગના પ્રધી શબ્દને નપુંસક લિંગ
ને પ્રપ શબ્દ થાય ત્યારે તેના ત્રિજીના એક વચનના રૂપ ચા ને ધિના થાય. ૨. ચેથા પ્રકરણના પાંચમાં ભાગમાં અપવાદમાં બતાવેલા શબ્દ પ્રાદિ તથા બહુવ્રીહિ સમા- સના અંતમાં આવતા તેઓને તેઓના અંગનું કાર્ય થતું નથી. ૩. જે શબ્દના અંતમાં લિંગ બદલાતા ફેરફાર થાય છે તેને તેના અંગનું કાર્ય રહેતું નથી.
પણ રે ના નપુંસકલિંગમાં થતા પ્રર માં સ્થાન, મિત્, , નામ અને સુની પૂર્વ રહે છે. જેમકે રિના રૂપ મારિની પૂર્વે પ્રખ્યામ, પ્રમ, પ્રખ્યા, પ્રાગામ,
પ્રVIકુ થાય છે, ને બાકીના બધા વરિ ના જેવા થાય છે. ૪. આ કારતમાં ક. મદુ ની પૂર્વ સંખ્યાવાચક શબ્દ, વિ અથવા નાયમ્ આવી થતા પુલિગ તથા નપુંસકલિંગના શબ્દને ૭મીના એક વચનમાં ત્રણ રૂપ થાય છે. જેમકે દ્રય નું દ્રય,
यहि, व्यहनि. ખ. વરના અંતવાળા નિર્નર અને મારા શબ્દના પુલિંગ તથા નપુંસકલિંગના રૂપ માર
(પુ. ન) ના રૂપ (ના. ૧૭૯) જેવા થાય છે. ૫. સકારાંતમાં ધાતુને અતવાળા પુલિંગ તથા સ્ત્રીલિંગના શબ્દના રૂપ વિશ્વપન (પુસ્ત્રી.)ના
રૂપ (ના. ૧૮૦) જેવા થાય છે. ૬. દુકારાંતમાંક પતિને તેના અંગનુ કાર્ય કઈ પણ સમાસને અંતે આવતા થતું નથી. ને એના
અંતવાળા બહુત્રીહિ તથા પ્રાદિ સમાસના શબ્દના રૂપ ઉપર લખેલી ૧લી તથા ૨જી કલમ પ્રમાણે પુલિંગમાં રિના જેવા ને નપુંસકલિંગમાં વાર ના જેવા તેમજ ત્રીજી થી સાતમી વિભક્તિ માં રુરિ ના જેવા ને સ્ત્રીલિંગમાં મતિ ના જેવા થાય છે.
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |