Page Text
________________
૧૪૮
૨. પકડાય એવી વસ્તુવાચક સાતમી વિભક્તિમાં રહેલું નામ પુનરૂકિતથી પકડવાના
અર્થમાં વપરાયું હોય અથવા પકડાય એવા હથીયારવાચક તૃતીયા વિભક્તિમાં રહેલું નામ પુનરૂક્તિથી પ્રહારવાચક અર્થમાં વપરાયું હેય-જેમકે રોપુ રોપુ यस्मिन् (तत्) केशाकेशि (युद्ध)। दण्डैः दण्डैः प्रहरणं यस्मिन् (तत्)-दण्डादण्डि (૬) આવી રીતે થતા સમાસમાં પહેલા પદમાં આવતા નામને અંત્યસ્વર દીઘ થાય છે, ને બીજા પદમાં આવતા નામને અંત્યસ્વર : શિવાયને હોય તો તે ઉડી જાય ... છે ને ૪ ઉમેરાય છે ને ૩ હેય તે તેને ગુણ થાય છે ને ઉમેરાય છે, જેમકે મુછબ્રિા . हस्ताहस्ति । बाहूबाहवि। છે. દિશાવાચક બે સર્વનામના છઠ્ઠીના શબ્દ થી જોડઈ વચલી દિશા બતાવનારના અર્થ
માં વપરાયા હેય-જેમકે વક્ષિપસ્યા પૂર્વચાર વિશે મચે ચા ()= ક્ષિપૂર્વ (વિરા) જ અવ્યય જ્યારે વિશેષણ અથવા નામ જોડે વપરાયું હેય-જેમકે અસ્તિ ક્ષીર રહ્યા
(सा)-अस्तिक्षीरा ૨. સમાસમાં આવતા શબ્દને કમઃક. વિશેષણ અથવા પ્રત્યય અથવા અવ્યય પહેલા પદમાં આવે છે ને નામ પાછલા પદમાં
આવે છે. વિશેષણ, પ્રત્યયને અવ્યયમાં પ્રત્યય પહેલે આવે છે. બે વિશેષણમાં ગણુ વિશેષણ પહેલા પદમાં આવે છે. સંખ્યા વાચક અને સર્વનામ, નામ અથવા બીજા વિશેષણ જોડે જોડાતાં, પહેલા આવે છે, અને સંખ્યાવાચક અને સર્વનામ જોડાતા સંખ્યાચક પહેલે આવે છે. બે સંખ્યાવાચક જોડાયતે ઓછી સંખ્યાને પહેલે આવે છે. જેમકે પ્રાપ્ત કર્યા જે (ર) પ્રાતો (ગ્રામ) પાન સમીપે રે (તે૩૫ ખાદી સાનાં સમીપે રે (તે)=૩પ૬રા વિંરાતઃ દૂ: (તે) અતૂરંવાડા ખ. પ્રિય શબ્દ પહેલા અથવા પાછળ મુકાય છે જેમકે કુરિયા અથવા પ્રિયપુરા ગ. કર્મણિ ભૂત કૃદંતના શબ્દ કેઈ જોડે જેડાવવાથી જાતિવાચક કે કાળવાચક કે સુખદુઃખ વાચક શબ્દ થતો હોય તે કૃદંતના શબ્દ છેડે આવે છે, જેમકે વારંવાધિ પણ
તારા કૃદંતના શબ્દ હથીઆર વાચક શબ્દ જેડે આવે તે વિષે પહેલા આવે છે, જેમકે ચરચુરતઃ હથીઆરવાચક નામ સાતમીના નામ સાથે આવે તે વિકલ્પ
પહેલા બીજા મુકાય છે, જેમકે વિદ્યુતાલિ અથવા વિદ્યુતઃ 1 3. સમાસ થતા શબ્દમાં થતાં ફેરફાર– ક. પહેલા પદમાં થતા ફેરફાર– ૨. સહ કિયામાં સરખે ભાગ લેનારા કેઈ નામ સાથે ત્રિજી વિભકિતના સંબંધથી
જોડઈ આ સમાસ થાય છે ત્યારે સદ ને વિકલ્પ થાય છે. જેમકે પુખદ ઃ ()=સપુત્ર અથવા સપુત્ર: અપવાદ–સ જે , વતત ને દુર્દ શિવાયના કેઈ શબ્દ જોડે જેડઈ આશીર્વાદ લેવા વાસ્તે કઈ વાક્યમાં વપરાવવાને હેાય તે રાહ જરૂર કાયમ રહે છે ને , વ7 ને શુદ્ધ જોડે જેડઈ એમ વપરાવવાને હોય તે જ ને ન જરૂર થાય છે, , જેમકે સ્થતિ છે પુરાય પણ સ્વતિ જશે
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |