Page Text
________________
૧૪૬
૫. અનિયમિત અશ્વવડવાવ શ્લવ
उषश्च सूर्यश्च =उषासासूर्यो सोमश्चअग्निश्च-अग्नीषोमो
वरुणश्च अग्निश्च-अग्नीवरुणौ अहश्च रात्रिश्च =अहोरात्रः
ऋक्च यजुश्च =ऋग्यजुषम् स्त्रीच पुमांश्च =स्त्रीपुंसौ
धेनुश्च अनटुंश्च =धेन्वनडुहो द्यावाच भूमीच-द्यावाभूमी
द्यावाच क्षमाच-द्यावाक्षमे द्यौश्च पृथिवीच द्यावापृथिव्यौ, दिवस्पृथिव्यौ जायाच पतिश्च-जम्पती, दम्पती (जायापती *) माताच पिताच-भातरपितरौ (मातापितरौ *)
પારિ સમૂહ (આ માં પ્રકરણના પિહેલા પરિશિષ્ટમાં આવે છે) માંહેલા શબ્દ.
ભાગ ૨ જે
એકશેષ સમાસ. ૧. વ્યાખ્યા–પુલિંગનું નામ અથવા સર્વનામ તેના થયેલા સ્ત્રીલિંગ અથવા નપુંસકલિંગના
નામ અથવા સર્વનામ સાથે સરખી વિભક્તિમાં રહી જ ના સંબંધથી વપરાયું હોય તે તેઓની વિભક્તિએ કહડી નાંખી, નીચે લખ્યા પ્રમાણે તે શબ્દને કમ ગોઠવી, તેઓને બદલે એકજ શબ્દ નીચે લખેલા લિંગ તથા વચનને શેષ રાખવામાં આવે છે ત્યારે આ સમાસ થયે કહેવાય છે. અપેવાદ ક, ત, યે, ચ, પત, વ, ઉં, મ , યુદ્, મત, લિમ્, પવે ને દ્ધિ એ
શબ્દમાંના બે અથવા વધારેને સમાસ થાય છે ત્યારે પહેલે અથવા છેલે શબ્દ શેષ રહે છે. જેમકે ૪ = ૪ = અથવા તૈા વળી એ શબ્દને બીજા નામ સાથે સમાસ
થાય છે ને થાય છે ત્યારે સર્વનામ શેષ રહે છે. જેમકે સ સેવશ્ચતૌ ખ. એકજ અર્થવાળા પણ જુદા વિશેષણવાળા એકજ શબ્દને સમાસ થાય છે ને થાય
છે ત્યારે ગમેતે એક શેષ રહે છે, જેમકે વપશ્ચ યુટિઢવો અથવા કુદઉં , ગ. એકજ શબ્દથી થતા જુદા જુદા અર્થના પણ એકજ ત્રવાચક શબ્દને સમાસ થાય
છે ને થાય છે ત્યારે તેઓમાં વૃદ્ધ માણસવાચક શબ્દ શેષ રહે છે. જેમકે પાર્થ
गार्गायणश्च-गाग्यौं। ૨. સમાસમાં આવતા શબ્દોને ક્રમ: સ્ત્રીલિંગ અને પુલિંગને શબ્દ જોડાય ત્યારે પુલિંગને
શબ્દ છેડે મુકાય છે. પુલિંગ અને નંપુસકલિંગને શબ્દ જોડાય ત્યારે નપુંસકલિંગને શબ્દ છેડે મુકાય છે. સ્ત્રીલિંગ અને નપુંસકલિંગને શબ્દ જોડાય ત્યારે પણ નપુંસકલિંગને શબ્દ છેડે મુકાય છે. જેમકે ત્રાળા ગ્રાહ-શ્રાદ્વ ત૨ =ો વાર તો અપવાદ–ગામમાં રહેનારા ઘરડા ફાટેલી ખડીવાળા પશુઓના પુલિંગ તથા સ્ત્રીલિંગના બહુ વચનના શબ્દને સમાસ થાય ત્યારે સ્ત્રીલિંગને શબ્દ છેડે આવે છે, જેમકે મહિષા અહિ શ્વેશ્ચ = મધ્ય: * એ નિયમિત છે તેથી કાઉંસમાં લખે છે.
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |