________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
મનુષ્યનો વિશુદ્ધ આત્મા જ ખરો સંથારોછે.૫
પંડિતમરણ માટે અનશન પણ આવશ્યક છે તેમ અહીં દર્શાવ્યું છે. તેનાથી કર્મોનું સંવરણ થાય. તે સંવરરૂપી અગ્નિ કર્મરૂપી લાકડાંને બાળે. જ્ઞાની આત્મા જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રાદિની આરાધના કરતાં થોડા સમયમાં જ ઘણા કર્મો ખપાવેછે.
અંતસમયે નવકારમંત્રનું એક પદ ગણવાથી કે ઉપયોગપૂર્વક સાંભળવાથી મરણ સુધરે છે એમ કહીને અંતસમયે સમભાવ જરૂરી છે તે માટે મૃત્યુની વેદના વખતે શું વિચારવું તે અહીં કર્તાએ બતાવ્યું છે. સાધકે પોતે એમ વિચારવું કે નરકની તીવ્ર વેદના આગળ આ વેદના શા હિસાબમાં છે? અત્યારે મૂંઝાયા વગર સમભાવથી સહીં લે, મનને મજબૂત ક૨, ‘સંસારરૂપી રંગભૂમિમાં ધીરજરૂપી બલ અને ઉદ્યમરૂપી બન્નર પહેરી સજ્જ થયેલો તું મોહરૂપી મલ્લને હણીને આરાધનારૂપી જયપતાકાનું હરણ કર.'
', '
અંતે કહ્યું – ‘આવી હિતશિક્ષાથી સ્થિર થયેલો આરાધક સમ્યક્ પ્રકારે કાળ કરીને ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ ભવ અતિક્રમી મોક્ષ પામે.’
.૭
૯
મુખ્યત્વે મરણને કેન્દ્રમાં રાખ ને ખાયેલાં પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની ઘણી ગાથાઓ મરણસમાધિને મળતી આવે છે. મરણસમાધિકાર પોતાના ગ્રંથના અંતે પોતે પોતાની કૃતિના આધારશ્રોતોને ગણાવતાં આઠ ગ્રંથોના નામ આપે છે. તેમાં પ્રસ્તુત મહાપ્રત્યાખ્યાનનો પણ સમાવેશછે.
54
૩. આતુરપ્રત્યાખ્યાનઃ
અંતિમ કાળે સાધકે આચરવા યોગ્ય આરાધનાનું નિરૂપણ કરતાં પ્રસ્તુત
૫.
૬.
૭.
૮.
न वि कारणं तणमओ संथारो, नय फासुया भुमी ।
અપ્પા વસ્તુ સંથારો હોફ વિષુદ્ધો મળો નસ્લ ॥ ૬ ॥ (મહાપ્રત્યાખ્યાન) संसाररंगमज्झे घिइबलववसायबद्धकच्छाओ ।
(મ.પ્ર.)
तूण मोहमल्लं हराहि आराहणपडागं ॥ १२९ ॥ आराहणोवउत्तां सम्मं काऊण सुविहिओ कालं । રુક્ષોમં તિ‚િ મને જંતુ તમેમ્ન નેવ્વાળું । શ્રૂo II (મ.પ્ર) મરણસમાધિ ગાથા ૬૬૧-૬૬૩.
