________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
તળાઈઓને, દિવ્ય પુષ્પોને ભોગવશે તથા સ્નાન - શૃંગારને પણ ક૨શે તે શીઘ્ર મરશે.'
180
એમ ચૂર્ણો મૂકીને દાબડાને પેટીમાં મૂક્યો. પેટીને મજબૂત ખીલીઓથી સન્ન જડીને મુખ્ય ઓરડામાં કમાડોને મજબૂત બંધ કરીને તાળુ મારીને મૂકી દીધી. અને પોતે સ્વજનોને ખમાવી તેમને જૈન ધર્મમાં જોડી અરણ્યમાં ગોકુળ સ્થાને ઈંગિની અનશનને સ્વીકાર્યું. આનું કારણ જાણીને ધાવમાતાએ રાજાને કહ્યું - “પિતાથી પણ અતિપૂજ્ય એવા ચાણક્યનો પરાભવ કેમ કર્યો?’રાજાએ કહ્યું – “મારી માતાનો ઘાતક છે તેથી.”
ધાવમાતાએ ચાણક્યના કૃત્યના રહસ્ય ઉપરથી પડદો ખોલ્યો. સાંભળીને સંતાપ ધારણ કરીને આડંબર રહિત રાજા તરત ચાણક્યની પાસે આવ્યો. રાગમુક્ત તે મહાત્માને ગોબરમાં (છાણના ઢગલા ઉપર) બેઠેલાં જોયા. આદરપૂર્વક નગરમાં આવી રાજ્ય સંભાળવાનું કહ્યું. પણ તેમણે કહ્યું – “મેં અનશન સ્વીકાર્યું છે હું રાગમુક્ત થયો છું.” (પોતે જાણતાં હોવા છતાં સુબંધુ અંગે રાજાને વાત ન કરી.)
વેરની પૂર્તિ કરવાની ઈચ્છાવાળા સુબંધુએ રાજાને કહ્યું – “હે દેવ ! મને રજા આપો તો હું ચાણક્યની ભક્તિ કરું.” અનુજ્ઞા પામીને ક્ષુદ્ર બુદ્ધિવાળા સુબંધુએ ધૂપ સળગાવીને તેનો અંગારો ગોબરમાં નાખ્યો. શુદ્ધ લેશ્યામાં રહેલો ચાણક્ય ગોબરના અગ્નિથી બળી ગયો અને દેવલોકમાં દેદીપ્યમાન શરીરવાળો મહર્દિક દેવ થયો.
ચાણક્યના મરણથી આનંદ પામેલા સુબંધુ મંત્રી યોગ્ય પ્રાર્થના કરી રાજા દ્વારા અપાયેલાં ચાણક્યના ભુવનમાં ગયો. સજ્જ બંધ કરેલા કમાડવાળા તે ઓરડાને જોયો. ‘અહીંથી સઘળો ધનસમૂહ મળશે.' એમ માની કમાડ ખુલ્લાં કરીને પેટી બહાર કાઢી, ચૂર્ણોને સૂંથ્યા. લખેલા ભોજપત્રને જોયા, અર્થ જાણ્યો, નિર્ણય માટે એક પુરુષને ચૂર્ણો સૂંઘાડીને વિષયો ભોગવડાવ્યા - તે જ ક્ષણે તે મરણ પામ્યો. “મરેલા તેણે મને પણ માર્યો.” એમ વિચારીને તે અતિ દુઃખથી પીડાતો જીવવાને ઈચ્છતો રાંક ઉત્તમ મુનિની જેમ (ભોગાદિનો ત્યાગ કરીને) રહેવા લાગ્યો.
,,
(આધાર :) - આવશ્યક ચૂર્ણિ.
