________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
167
રાજપુત્ર તથા પુરોહિત પુત્ર સખત વેદનાને કારણે બૂમો પાડવા લાગ્યા. રાજાને આની જાણ થઈ એ તે મુનિને શોધતા નગર બહાર ઉદ્યાનમાં આવ્યાં. તે મુનિ બીજા કોઈ નહીં પણ પોતાના મોટાભાઈ હતા તે જાણી છોકરાઓ બદલ પોતે માફી માગી અને તે બન્નેને પીડામુક્ત કરવાનું કહ્યું. - સાધુએ એક શરતથી હાકડાં સીધા કરી આપવાનું કહ્યું કે જો આ બન્ને દીક્ષા લે તો હું તેમને પીડા રહિત કરું. બન્નેએ પણ હા પાડી. તેમને પૂર્વવત્ કરી દીક્ષા આપી ત્યાંથી સાગરચંદ્ર વિહાર કર્યો. પુરોહિતપુત્ર હતો તેને જાતિનું અભિમાન હતું તેથી તેણે નીચગોત્રકર્મ બાંધ્યું.
ચારિત્રની આરાધનાના ફળરૂપે બન્ને દેવલોકમાં દેવ થયા. બન્ને મિત્રોના પરસ્પર સ્નેહને કારણે એકબીજાને વચન આપ્યું કે જે અહીંથી ચ્યવને મનુષ્યલોકમાં પહેલાં જાય તેને અહીં રહેલા દેવે પ્રતિબોધ કરવો.
પુરોહિતપુત્ર હતો તે જાતિમદને કારણે મેહર નામનાં ચાંડાલને ત્યાં મેતી નામની તેની પત્નીની કુક્ષિએ પુત્રરૂપે જન્મ્યો. નજીકમાં જ રહેતી શેઠાણીને મરેલા બાળક જન્મતા હોવાથી તેના ઉપર સભાવને કારણે મેતીએ પોતાનું બાળક શેઠાણીને સોંપી દીધું. શેઠશેઠાણીએ ધામધૂમપૂર્વક પુત્ર જન્મોત્સવ કર્યો અને બાળકનું નામ મેતાર્ય રાખ્યું.
બાળક ૧૬ વર્ષનો થયો. પૂર્વજન્મના મિત્રદેવની વાત જ્યારે મેતાર્યના ગળે ન ઉતરી ત્યારે દેવે તેને સંસારની મોહજાળમાંથી કાઢવા મેતાર્યની અસલ માતા (મેતી)ના શરીરમાં પ્રવેશ કરી પોતાનો પુત્ર છે એમ જાહેર કરાવ્યું અને પોતે પોતાના પુત્રના વિવાહ કરશે એમ કરીને જબરદસ્તીથી મેતાર્યને પોતાના ઘર તરફ લઈ ચાલી. તે વખતે મિત્રદેવ મેતાર્યની સામે પ્રગટ થયો અને કહ્યું કે- તું ચારિત્રગ્રહણ કરી લે. તો મેતાર્યએ કહ્યું મારી આટલી બદનામી થઈ, લોકોમાં ચાંડાલ તરીકે પ્રસિદ્ધિ થઈ. એમાંથી મુક્ત કરવાની તારી ફરજ છે. મારી પ્રતિષ્ઠા પાછી મળે, શેઠ પુત્રપણે સ્વીકારે, રાજકન્યાની સાથે મારું લગ્ન થાય તો હું ચારિત્ર લઈશ.
મિત્રદેવે પોતાની દૈવી શક્તિથી તેની સંપત્તિ વધારી આપી. અભયકુમારને ખાત્રી થઈ કે તેને દેવની સહાય છે. અભયકુમારે રાજપુત્રી પરણાવવાની હા પાડી. આઠ વણિપુત્રીઓએ પણ સંમતિ આપી.
