________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
151
एगोऽहं नत्थि मे कोई नाहमन्नस्स कस्सइ । एवं अदीणमणसो अप्पाणमणुसासइ ॥ ११ ॥ एगो मे सासओ अप्पा नाणदंसणसंजुओ।
सेसा मे बाहिरा भावा सव्वे संजोगलक्खणा ॥ १२ ॥ ११८ ૫) અન્યત્વભાવના:- આત્માને માટે સૌથી પોતીકું માનતા આપણું શરીર પણ જ્યારે માંદગી આવે, સાંધાઓ તૂટે ત્યારે આત્માને છોડી જાય છે. આવા શરીરનો કેમ વિશ્વાસ કરાય? સ્ત્રી, પુત્ર, કુટુંબ, વેપારમાં ગમે તેટલો મોહ હોય છતાં તે બધા દુર્ગતિમાં પડતા જીવને રક્ષણ આપી શકે તેમ નથી. આત્મા સિવાય બધા પદાર્થો અન્યછે. પોતાના શરીરને પણ અન્ય માનીને અહીં વિચારવાનું છે.
મરૂદેવા માતા - ગૌતમસ્વામી આ ભાવના ભાવી મોક્ષે ગયા હતા.
ઉપરની પાંચે ભાવના આત્મા અંગેની છે. છઠ્ઠી ભાવના શરીર અંગેની છે. સાતમી, આઠમી, નવમી ભાવના કર્મનો સંબંધ બતાવનાર છે. દસમી, અગિયારમી, બારમી ભાવના જુદા જુદા ધર્માદિ વિષયને પ્રગટ કરે છે.
૬) અશુચિ ભાવના:- શરીર અપવિત્ર વસ્તુઓનું ઉત્પત્તિસ્થાન છે. ચારે તરફ રહેલા મળમાં જીવ છરે છે, એનામાં મળમૂત્ર ભરેલાં છે. સર્વ ભાગો દુર્ગછા ઉત્પન્ન કરાવનાર છે. અનેક સ્થાનેથી અપવિત્ર પદાર્થો વહ્યા કરે છે. આવા દુર્ગછનીય શરીરને શ્રેષ્ઠ બનાવી શકે એનો રસ્તો બતાવતાં જ્ઞાનીઓ કહે છે - આ શરીરને શિવસાધનામાં જોડી દેવું. ધર્મરૂપી સુંદર જળાશય સર્વ મળનું શોધન કરે છે. શરીરની અંતર્ગત રાગ, દ્વેષ, મોહ વગેરેને શોધી વીણીને છૂટા પાડે છે. દા.ત. સનતકુમાર, ચક્રવર્તીએ સુંદર શરીરમાં થયેલા વિકારોને જાણ્યા પછી છ ખંડની પૃથ્વીને છોડી દીક્ષા લીધી. ચારિત્ર દરમ્યાન પણ શરીરમાં ઉત્પન્ન થયેલાં વ્યાધિની દરકાર ન લીધી. એક માસની સંલેખના કરી ત્રીજા દેવલોકમાં ગયા.
૭) આશ્રવ ભાવના:- જે માર્ગે કર્મો આવે તે માર્ગને આશ્રવ કહે છે. એક મિનિટમાં કરેલાં વર્તનો કર્મફળો લઈ આવે છે ત્યારે વરસો સુધી ભોગવવા પડે
૧૧૮. સંથારાપોરિસી સૂત્ર ગાથા ૧૧-૧૨.
