________________
પ્રેમ (
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
જોઈએ. (૫)
૯. વિનયઅધિકાર
હવે ગણધર ભગવંતને આશ્રીને વિનયનો ઉપદેશ કરતાં કહે છે –
भद्दो विणीयविणओ, पढमगणहरो समत्तसुअनाणी | जाणंतो वि तमत्थं, विम्हिय-हियओ सुणइ सव्वं ||६||
ભદ્ર એટલે કલ્યાણ અને સુખવાળા, કર્મ જેનાથી દૂર કરાય તે વિનય, વિશેષ પ્રકારે પ્રાપ્ત કરેલ છે વિનય જેમણે એવા વર્ધમાનસ્વામીના પ્રથમ શિષ્ય, શ્રુતકેવલી ગૌતમસ્વામી સર્વ જાણતા હોવા છતાં પણ બીજા સમગ્ર લોકોને પ્રતિબોધ ક૨વા માટે પ્રશ્નો પૂછતા હતા અને ભગવંત જ્યારે તેના ઉત્તરો આપતા હતા, ત્યારે વિસ્મયપૂર્વક રોમાંચિત પ્રફુલ્લિત નેત્ર ને મુખની પ્રસન્નતાપૂર્વક સર્વ શ્રવણ કરતા હતા; તે જ પ્રમાણે હંમેશાં વિનીત શિષ્ય બાહ્ય અત્યંતર ભક્તિપૂર્વક ગુરુએ કહેલા અર્થો શ્રવણ કરવા જોઇએ. (૬) આ જ વાત લૌકિક દૃષ્ટાંતથી સ્પષ્ટ સમજાવે છે -
૪૫
जं आणवेइ राया, पगइओ तं सिरेण इच्छंति । | ય ગુરુનળ-મુહ-મળિયું, યંગલિઽહેર્દિ સોયવ્યું ||||
રાજા જે આજ્ઞા કરે છે, તેને પ્રજા મસ્તક પર ચડાવીને અમલ કરે છે, આ જ પ્રમાણે શાસ્ત્રના અર્થને કહે તે ગુરુ, એવા ગુરુ મહારાજના મુખમાંથી કહેવાએલ ઉપદેશ આદર સહિત કાનની અંજલિ ક૨વાપૂર્વક શ્રવણ ક૨વો જોઈએ. (૭) શા માટે ગુરુવચન શ્રવણ કરવું ? તે કહે છે -
जह सुरगणाण इंदो, गह-गण- तारागणाण जह चंदो । जह य पयाण नरिंदो, गणस्स वि गुरू तहाणंदो ||८||
જેમ દેવતા-સમૂહમાં ઈન્દ્ર, જેમ મંગલ વગેરે તારાગણમાં ચન્દ્ર, પ્રજામાં નરેન્દ્ર પ્રધાન ગણાય છે, તેમ સાધુ-સમુદાયમાં ગુરુમહારાજ આત્માને આનંદ કરાવનાર હોવાથી પ્રધાન
છે.
આ પ્રમાણે હોવાથી જન્મ અને પર્યાયથી અતિ નાના ગુરુ હોય અને તેને કોઇક પરાભવ પમાડતું હોય, તેને દૃષ્ટાંત દ્વારા શિખામણ આપે છે.
बालोत्ति महीपालो, न पया परिहवइ एस गुरु उवमा । जं वा पुरओ काउं, विहरंति मुणी तहा सो वि ।।९।।
