________________
૩૧૮
અર્થ–––બાકીના જેઓ જંબૂદ્વીપ કરતાં ધાતકી --ખંડમાં બમણ પ્રમાણવાળા તથા સરખા પ્રમાણુવાળા કહ્યા છે. તેઓ અહીં ધાતકી ખંડ કરતાં તેમજ બમણું અને સરખા જાણવા. પ-૨૪.
વિવેચન –બાકીના પદાર્થો એટલે ક્ષેત્ર, નદી, પર્વત, કહ વિગેરેનું પ્રમાણ જે પ્રકારે જંબુદ્વીપથકી ધાતકીખંડને વિષે કેટલાકનું બમણું અને કેટલાકનું સરખું કહ્યું છે, તે જ પ્રમાણે ધાતકીખંડથકી આ પુષ્કરાર્ધમાં બમણું અને સમાન જાણવું. વિશેષ એ છે કે ધાતકીખંડના અધિકારમાં દીર્ઘવિતાઢયના વિખંભાદિક, જંબુદ્વીપના દીર્થ. વૈતાઢ્ય જેવા જ કહા છે તે વિષે કહ્યું છે કે-“કંચનગિરિ, ચમક, દેવકુરૂના પર્વતે તથા વૃત્ત અને દીર્ઘતાઢયેનો વિધ્વંભ, ઉદ્વેધ (ઉંડાઈ) અને સમુછુય (ઊંચાઈ) જંબુદ્ધીપને વિષે કહ્યા પ્રમાણે જાણવી.” તથા પુષ્ઠરાર્થના અધિકારે કહ્યું છે કે-વૈતાઢયને ઉદ્ધધ-ઉંડાઈ સવાછ એજન, સમુછય–ઉંચાઈ પચીશ એજન અને વિસ્તાર બસ જનને છે.” આ રીતે બે વિકલ્પ તત્ત્વજ્ઞાની જાણે ૫-૨૪૬
હવે પૂર્વે ધાતકી ખંડમાં કહેલા ધ્રુવાંક પ્રમાણે પુષ્કરાધના ક્ષેત્રોને ત્રણ પ્રકારનો વિસ્તાર લાવવા માટે ધ્રુવરાશિ કહે છે – અડસી લકખા ચઉદસ, સહસા તહ વ સયા ય
ઈસવીસા; અભિંતર ધુવરાસી, પુરાવૃત્તવિહીઈ ગણિઅ.૬-૨૪૭
