________________
[ ૧૯૭ ]
આમ ન ખેલવું, તે બતાવશે, આ સંબંધે આવેલા આ ભાષા જાત અધ્યયનના ચાર અનુયાગદ્વાર થાય છે, તેમાં નિશ્ચેનિ યુક્તિ અનુગમમાં ભાષાજાત શબ્દોના નિક્ષેપા માટે નિયુŚક્તિકાર કહે છે.
जह वक्कं तह भासा जाए छक्कं च होइ नायव्वं । उप्पत्तीए ? तह पज्जवं २ तरे ३ जायगहणे ४ य ॥ ३१३
વાક્ય શુદ્ધિ નામના અધ્યયનમાં જેમ વાકયના પૂર્વે નિક્ષેપ કર્યો છે, તે પ્રમાણે ભાષાના પણ કરવા. જાત શબ્દના નિક્ષેપાનુ વર્ણન.
પણ જાત શબ્દના છ પ્રકારે નિક્ષેપા કરવા, નામ સ્થાપના ક્ષેત્ર કાળ અને ભાવ છે, એમાં નામ સ્થાપના સુગમ છે, દ્રવ્ય જાત આગમથી અને ના આગમથી છે, તેમાં વ્યતિરિરિક્તમાં નિયુક્તિકાર પાછળની અડધી ગાથાથી કહે છે, તે ચાર પ્રકારે ઉત્પત્તિજાત, પવજાત, અંતરજાત, અને ગ્રહણ જાત છે. (૧) તેમાં ઉત્પત્તિજાત તે જે દ્રવ્યો ભાષા વણાની અંદર પડેલાં કાયયાગથી ગ્રહણ કરેલાં તે વાયાગવડે નિસૃષ્ટ થયેલાં ભાષાપણે ઉત્પન્ન થાય, તે ઉત્પત્તિજાત છે, અર્થાત જે દ્રવ્ય ભાષાપણે ઉત્પન્ન થાય તે. (૨) તેજ વાચાથી નિષ્ટ ભાષા દ્રવ્યેાવડે જે વિશ્રેણીમાં રહેલા ભાષા વણાની અંદર રહેલાં નિષ્ટ દ્રવ્યના પરાધાતવડે ભાષાપર્યાય પણે જે ઉત્પન્ન થાય છે, તે દ્રવ્યે પવજાત કહેવાય છે, (૩) જે દ્રવ્ય અંત
