________________
બંધહેતુનું વર્ણન
૧૨૫ આવે ત્યારે નિગ્રહ કર્યો કહેવાય. આમ ઈન્દ્રિયો પોતાના વિષયમાં પ્રવર્તતી હોય ત્યારે અનુકૂળતામાં રાગ અને પ્રતિકૂળતામાં દ્વેષ ન કરે ત્યારે જ નિગ્રહ કર્યો કહેવાય. નહિતર અનિગ્રહ કહેવાય. હિંસા માટે વિચાર કરવો, કોઈનું ખરાબ કરવાની પ્રવૃત્તિ, બીજાના જ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્રને નુકશાન થાય તેવું કરે એવો પ્રયત્ન કરે તો પણ હિંસા કહેવાય.
મનને કુવિકલ્પોમાં જતું ન અટકાવવું તે મનની અવિરતિ તથા પૃથ્વીકાયઆદિ કોઈપણ જીવનો વધ કરવો તે પકાયની અપેક્ષાએ ૬ પ્રકારે કાયવધ રૂપ અવિરતિ છે. કુલ અવિરતિના બાર ભેદ છે. नवसोल कसाया पनर, जोग इय उत्तराउ सगवन्ना । इग चउ पण ति गुणेसु, चउ ति दुग इग पच्चओ बंधो ॥५२॥
ગાથાર્થ :- નવ અને સોળ એમ કુલ ૨૫ કષાયો છે. તથા પંદર પ્રકારના યોગ છે. એ પ્રમાણે કુલ ૫૭ ઉત્તર બંધ હેતુ છે. ૧લા ગુણસ્થાનકને વિષે, ચાર ગુણસ્થાનકને વિષે, પાંચગુણસ્થાનકને વિષે અને ત્રણગુણસ્થાનકને વિષે અનુક્રમે ચાર-ત્રણ બે અને એક હેતુવાળો બંધ હોય છે. (પર)
વિવેચન :- અનંતાનુબંધી આદિ ચાર કષાયના ક્રોધાદિ ચારચાર ભેદોની અપેક્ષાએ ૧૬ કષાયો છે. તથા હાસ્યાદિષર્ક અને ત્રણ વેદ એમ નવ નોકષાય છે. હાસ્યાદિ નવને ગ્રંથકારે નોકષાય કહ્યા છે કારણકે કષાય નથી પણ કષાયને ઉત્તેજક, પ્રેરક, ઉદીપક હોવાથી તેને નોકષાય કહ્યા છે.
તેમજ યોગરૂપ બંધહેતુમાં મનના ચાર, વચનના ચાર અને કાયાના ૭ એમ પંદર પ્રકારના યોગ જાણવા. જેનું સવિસ્તાર વર્ણન આ ગ્રંથની ચોવીશમી ગાથામાં આવેલ છે. ત્યાં સમજાવ્યું છે.
આમ કર્મબંધના મુખ્ય હેતુના અનુક્રમે પ+૧૨+૨૫+૧૫ કુલ પ૭ ઉત્તરભેદ દ્વારા જીવ કર્મ બાંધે છે.
હવે ક્યા ગુણઠાણે કેટલા મૂળબંધહેતુવાળું કર્મ બાંધે છે. તે કહે છે. પહેલા ગુણઠાણે જીવને મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને યોગ એમ ચાર હેતુવાળો કર્મ બંધ છે. સાસ્વાદનથી આરંભીને દેશવિરતિ સુધીના
