________________
ગુણસ્થાનકનું સ્વરૂપ
૧૧ (૮) શુભપ્રકૃતિઓનો બેઠાણીયાને બદલે ચાર ઠાણીયો રસ બાંધતો. (૯) સત્તામાં પણ બંધની જેમ અશુભનો બે ઠાણીયો અને શુભનો ચાર
ઠાણીયો રસ કરતો. (૧૦) આયુષ્ય સિવાય સાતે કર્મની સત્તા અને સાતે કર્મનો સ્થિતિબંધ
અંતઃ કોડાકોડી સાગ. પ્રમાણ કરતો. (૧૧) અભવ્ય પ્રાયોગ્ય વિશુદ્ધિથી અનંતગુણ વિશુદ્ધિવાળો. (૧૨) ઉપશમ-ઉપદેશ, શ્રવણ-પ્રયોગ એ ત્રણ લબ્ધિવાળો આવા પ્રકારનો
જીવ અંતર્મુહૂર્ત કાળે ચરમ યથાપ્રવૃત્તકરણ કરે. (૧૩) અપુનબંધક- સિદ્ધાંતના મતે અપુનબંધક એટલે હવે મોહનીયની
ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નહીં બાંધનાર. જો કે કર્મગ્રંથકારના મતે સમ્યકત્વ પામ્યા પછી પણ પુનઃ મિથ્યાત્વપણું પામી કર્મનો ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ કરે. પરંતુ ઉત્કૃષ્ટ રસબંધ ન કરે.
આવા પ્રકારનો આત્મા ત્રણ કરણ કરે તે આ પ્રમાણે– [૧] યથાપ્રવૃત્તકરણ
અનાદિકાળથી સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતાં પૂર્વોક્ત પ્રકારનાં જીવને તથાભવ્યત્વના પરિપાકના વશથી અનાયાસે સારા પરિણામ પ્રાપ્ત થાય તે યથાપ્રવૃત્તકરણ કહેવાય. કીડીની સ્વાભાવિક ગતિની જેમ સહજ શુભ આવેલ પરિણામ.
નદીના પાષાણના ગોળઘોલ ન્યાયે સંસારમાં અનેક યાતનાઓને (કષ્ટોને) ભોગવતાં સહજ રીતે પરિણામની વિશુદ્ધિ થાય છે. તેને યથાપ્રવૃત્તકરણ કહેવાય છે.
૧. આ કરણમાં પ્રતિ સમયે ત્રિકાળવર્તી જીવોના અધ્યવસાયો અસંખ્યાતા હોય એટલે આ કરણને પામનારા ત્રિકાળવર્તી અનંતા જીવોમાં કેટલાક કેટલાકને પરસ્પર સરખા અધ્યવસાયો હોય છે. અને કેટલાક કેટલાકને ભિન્ન ભિન્ન અધ્યવસાય હોય છે. એમ અનંતા જીવોના અસંખ્યાતા અધ્યવસાયસ્થાનો થાય છે.
