________________
ગુણસ્થાનકને વિશે ઉદય અધિકાર
૯૯
જવાબ- તેરમા ગુણ૦માં એક જીવને પણ શાતા અને અશાતા જુદા જુદા સમયે હોઈ શકે, જ્યારે ચૌદમા ગુણસ્થાનકે એક જીવને કોઈ પણ એક જ ઉદયમાં રહે. તે ચરમ સમય પર્યત રહે. તેથી એક જીવની અપેક્ષાએ એક વેદનીય કહી. અનેક જીવની અપેક્ષાએ ગણીએ તો કુલ ૧૩ પ્રકૃતિઓ ઉદયમાં જાણવી.
કર્મગ્રંથકારે એક જીવની વિવક્ષાએ ૧૨ પ્રકૃતિઓ ઉદયમાં કહી છે.
પ્રશ્ન- કેવલી ભગવંતોને પણ અશાતાનો ઉદય હોય ? અને તીર્થંકર પરમાત્માને પણ હોય ?
જવાબ- સામાન્ય કેવલીને-ગજસુકુમાલ, સુકોશલ મુનિ આદિની જેમ કેટલાક કેવલીઓને અશાતાનો ઉદય હોઈ શકે છે.
તીર્થંકર પરમાત્માને ચૌદમા ગુણ૦માં શાતાનો જ ઉદય હોય છે.
પ્રશ્ન- ત્રસનામ-બાદરનામનો ઉદય શરીરની અપેક્ષાવાળો છે. તો ચૌદમા ગુણ૦માં શરીર નામનો ઉદય નથી. શરીર નથી તો આ પ્રકૃતિઓનો ઉદય કેવી રીતે ઘટે ?
જવાબ- ત્રસનામના ઉદયથી ત્રસપણાની લબ્ધિરૂપ (શક્તિ) અને બાદર નામના ઉદયથી બાદરપણાની લબ્ધિરૂપ ઉદય છે. આ પ્રવૃતિઓ જીવવિપાકી છે. તેથી વિગ્રહગતિરૂપ ક્ષેત્રમાં પણ ઉદયમાં હોય છે. એટલે તે લબ્ધિ વિશેષ - આત્માની શક્તિ છે. જો કે તેનું ફળ શરીર ઉપર પણ છે. અને શરીર વિના પણ છે. માટે ૧૪મા ગુણ૦માં પણ ઉદયમાં હોય.
– ઉદય અધિકાર સમાપ્ત :
