________________
૨૮
જૈનદર્શનમાં કર્મવાદ
અહિંસક યુદ્ધ પણ અનાદિકાળથી ચાલ્યા જ કરે છે. જગતમાં કયારેક સત્યનું બળ વધે છે તે કયારેક અસત્યનું બળ વધી જાય છે. દરેક જીવાત્મામાં પણ આ જ રીતે એકબીજાનું બળ વધતું-ઘટતું જોવા મળે છે.
જ્યાં જન્મ-જરા-મરણ વગેરે દુઃખ નથી, જ્યાં રેગેની ભયંકર વેદનાઓ નથી; જ્યાં કૌટુમ્બિક કલેશ નથી; જ્યાં સ્ત્રી, પૈસે વગેરેના કારણે જન્મતાં સ્વાર્થની મારામારીએ નથી; તેમ જ તેમના સુખની ભ્રાન્ત કલ્પનાઓ નથી એવું એક સ્થાન છે જેને આત્માની મુક્તિનું પદ કહેવાય છે. જન્મ મરણ વગેરે બધાં ય જીવાત્માનાં બંધને છે. એ એની ગુલામીની દશા છે. એને સુખ મળે તે ય તે નજરકેદના સુખ છે. પરંતુ અફસની વાત એ છે કે અનાદિકાળથી આ બંધનમાં જ રહીને ટેવાઈ ગએલા જીવાભાને બંધનમુક્તિના સુખના ભેદની કલ્પના કરવાનું પણ અશકય બની ચૂકયું છે.
કળિયે પિતાની જ આસપાસ પિતાનું બંધન પિતાની જ જાતે ઊભું કરે છે એવી જ રીતે જીવાત્મા પોતે જ રાગ-દ્વેષ અને અજ્ઞાનના કારણે જન્મ-મરણાદિનાં બંધની જાળ ગૂંથે છે.
અસત્યને આ કે કારમે પક્ષપાત ! મુક્તિના સત્યની આ કેવી ક્રુર મશ્કરી!
અસત્યના કટ્ટર પક્ષપાતની-એટલે કે સત્યના કટ્ટર પક્ષપાતના અભાવની-જીવલેણ દશામાં જીવાત્મા અનંતકાળથી
