________________
કમુક્તિને ઉપાય
આને ઉત્તર એક જ છે કે કર્મની સામે વિજયવંતી લડત આપી શકનાર તત્ત્વ તે એક માત્ર ધર્મ છે. માત્ર એ ધર્મરાજ કર્મરાજને ખામે લાવી શકે.
શું છે એ ધર્મ ? મિત્રે ! સારે આચાર, સારે વિચાર અને સારે ઉચ્ચાર એ ધર્મ છે. સર્વથા સારા આચાર-વિચારને રાખનારા સંતે કહેવાય છે જે આજે પણ ભારતની ભૂમિને પાવન કરતા એક ગામથી બીજે ગામ ફરે છે. એમને કેઈ ઘરબાર નથી, કેઈ પરિવાર નથી, કંચન કામિનીના એ ત્યાગી હોય છે, ઈન્દ્રિયેના એ વિજેતાઓ હોય છે, સારી કે માઠી કઈ પણ પરિસ્થિતિમાં તેઓ પિતાના ચિત્તની સમતુલાને જરા પણ ગુમાવતા નથી.
કેઈ પણ જીવની મનથી પણ તેઓ હિંસા કરતા નથી, કદી જૂઠ બેલતા નથી, ચેરી તે સ્વપ્નમાં ય ન કરે, મિથુનને તે વિચાર પણ ન કરે અને કઈ પણ વસ્તુ ઉપર તેમને મમત્વ ન હોય. આવું ખુબ જ કષ્ટી જીવન જીવતા સંતે કમરાજના સિન્યને ભયંકર ખુડદે બેલાવતા જ રહે છે.
પરંતુ જેઓ આટલી બધી–પૂર્ણતાને પામેલી–અહિંસા વગેરે પાળી શકતા નથી તેઓ પણ અંશતઃ અહિંસા વગેરે પાળે છે અને ઘરબારી તરીકેનું ગૃહસ્થ જીવન જીવતા જીવતા પણ કર્માણના ભુક્કા બેલાવતા રહે છે.
