________________
સ્યાદ્વાદ
૧૫૩
સ્યાદ્વાદ સમજવા માટે આ ખૂબ સહેલું દષ્ટાંત છે. “તારે
પડે જે ઉધાર, તે મારે ચોપડે જમા.” જમા હોય તે ઉધાર કેવી રીતે હોઈ શકે?
એ જ ૫૦૦ રૂપિયા જમા અને તે જ ૫૦૦ રૂપિયા ઉધાર ! એક જ રકમમાં જમા અને ઉધાર! જે મારા રૂપિયા તારે ત્યાં જમા છે અપેક્ષાએ તે જ રૂપિયા ઉધાર છે.
એક જ રકમ જમા અને ઉધાર બની બંને વિરોધી તત્ત્વ છે. આની અપેક્ષાએ જે પાંચસો રૂપિયા જમા થયા તે જ પાંચસો રૂપિયા ની અપેક્ષાએ ઉધાર બન્યા છે. એકની અપેક્ષાએ ઉધાર તે જ બીજાની અપેક્ષાએ ઉધાર છે.
આમ સમજી શકાય છે કે, “જુદી જુદી અપેક્ષાએ વિધી ધર્મો એક જ જગ્યાએ રહી શકે.”
એક વધુ ઉદાહરણ
નાનકડા બચુડાની દષ્ટિએ તે માસ્તર એક વિદ્વાન છે, પણ સ્કૂલ માસ્તરની અપેક્ષાએ તે તે માસ્તર અભણ
ગામઠી કરે જેને “સાહેબ, સાહેબ” કહે તે જ સાહેબ પ્રિન્સિપાલની અપેક્ષાએ તે એક સામાન્ય શિક્ષક જ છે. અને વિદ્યાપીઠના ડીનની અપેક્ષાએ પ્રિન્સિપાલ પણ ઓછા શિક્ષિત ગણાય. તે ડીન પણ કુલપતિની અપેક્ષાએ ઓછા વિદ્વાન ગણાય. આમ એક જ વ્યક્તિ એક અપેશ્રાએ અભણ છે, તથા બીજી અપેક્ષાએ વિતાન છે.
જુદી જુદી રીતે વિચાર કરવામાં આવે તે એક જ
