________________
શ્રદ્ધા
' કેટલાકમાં આજે એક એવી જાતની માન્યતા ફેલાઈ છે કે, “અક્ષરજ્ઞાનને નહિ ધારણ કરનાર આત્માઓ ગમે તેટલી ધર્મક્રિયાઓ કરે, તે પણ તે તેમનું અજ્ઞાન કષ્ટ છે.” પરંતુ આ માન્યતા ભૂલભરેલી છે. ગમે તેટલું અક્ષરજ્ઞાન (literal knowledge) ધારણ કરવામાં આવે, યાવત્ ચૌદ પૂર્વપર્યતનું શ્રુતજ્ઞાન સ્વાધીન કરી લેવામાં આવે, તે પણ તે જ્ઞાનને સરવાળે કેવળજ્ઞાનના માત્ર અનંતમા ભાગ જેટલે જ છે, તેથી તે સઘળું જ્ઞાન સંપૂર્ણ જ્ઞાનના અંનતમા ભાગે છે, તેથી તે મતે ચતુર્દશ પૂવ ધરોની ક્રિયાને પણ કષ્ટ ક્રિયા જ માનવી પડે. “ભલે સંપૂર્ણ જ્ઞાન ન હોય, પણ થોડું જ્ઞાન તે હોવું જોઈએ ને ?” તે એ વાત બરાબર છે. પરંતુ ધર્માચરણ કરનાર અજ્ઞાનીમાં અજ્ઞાની પણ અવશ્ય
ડું જ્ઞાન ધરાવે છે. જે એમ પણ ન હોય, તે પરલોકના નામે કષ્ટ કેવી રીતે આચરી શકે ? માટે એ કષ્ટ એ અજ્ઞાન કષ્ટ છે, એમ કહીને એની ઉપેક્ષા થઈ શકે નહિ.
અજ્ઞાનનો અર્થ વિશિષ્ટ શ્રુતજ્ઞાનને અભાવ કરવામાં આવે, તે તે બરાબર છે, પણ અજ્ઞાનને અર્થ સર્વથા જ્ઞાનરહિતતા કરવામાં આવે, તો તે સત્ય નથી; કારણ કે અક્ષરજ્ઞાનને નહિ પામેલા આતમાઓ પણ મતિ-શ્રુતજ્ઞાનને ધારણ કરનાર હોય છે અને તેમાં પણ, અનંતજ્ઞાનીઓના કથન પ્રત્યે શ્રદ્ધાળુ આત્માનું અલ્પ પણ મતિ-શ્રુતજ્ઞાન આત્મિક માર્ગમાં ઘણું જે કાર્યસાધક થાય છે, તેવા
