________________
૧૨
શ્રદ્ધા આદિનાં સાધનાની શુદ્ધિ
શ્રદ્ધેય પદાર્થો અને શ્રદ્ધાવાન આત્માની જેમ શુદ્ધિ જોઈ એ, તેમ શ્રદ્ધાનાં સાધનાની શુદ્ધિ ઉત્પન્ન થવાનાં સાધના, શ્રી જનશાસનમાં એ પ્રકારનાં કહ્યાં છે
तन्निसर्गादधिगमाद्वा ।
સમ્યગ્દર્શનની ઉત્પત્તિ જેમ નિસર્ગથી તેમ અધિગમથી પણ થાય છે. નિસગ એટલે જેમાં આત્મા સિવાય ખીજાં કાઈ પણ સાધનની જરૂર નથી. અધિગમ એટલે આત્મા સિવાય બીજા ગુરુ ઉપદેશાદિ સાધના પણ જેમાં રહેલાં છે. એકલી નિસગ થી સમ્યગદનની પ્રાપ્તિ માનવી કે એકલા અધિગમથી જ સમ્યગ્રદર્શનની પ્રાપ્તિ માનવી, એમાં પ્રત્યક્ષ આધ છે. કોઈ વિશિષ્ટ કેાટિના સસ્કારી આત્માને પૂર્વ જન્માના શુભ અભ્યાસથી આ જન્મમાં બાહ્ય નિમિત્ત વિના પણ શ્રદ્ધાદિ ગુણીની પ્રાપ્તિ થાય છે અને કાઈ જીવને ઉપદેશાદિ મળ્યા પછી જ સમ્યગ્દર્શન થાય છે. એ બંને પ્રકારોને માનવા, એ શ્રદ્ધાનાં સાધનાની શુદ્ધિ છે.
જેમ શ્રદ્ધાની તેમ જ્ઞાનની શુદ્ધિ માટે જ્ઞેય, જ્ઞાન અને જ્ઞાનનાં સાધનાની શુદ્ધિ, ક્રિયાની શુદ્ધિ માટે ક્રિયા, ક્રિયાવાન અને ક્રિયાનાં સાધનાની શુદ્ધિ તથા ધ્યાનની શુદ્ધિ માટે ધ્યેય, ધ્યાતા અને ધ્યાનનાં સાધનાની શુદ્ધિ પણ તેટલી જ જરૂરી છે.
જૈનશાસનમાં જ્ઞેય તરીકે અનંત વિશ્વ, તેમાં રહેલા જીવા, પુદ્દલ પરમાણુએ અને સ્કા, જીવ અને પુદ્દલાની ગતિ અને સ્થિતિ તથા તેના આધારભૂત દ્રવ્યા તથા તે બધાને અવકાશ આપનાર આકાશ અને પરિવર્તન કરનાર
