________________
૨૨૯
પાયાનું ધ્યાન કરે. તે ધ્યાવતાં બારમું ગુણઠાણું પૂરું થાય ત્યારે ચારે ઘનઘાતી કર્મ ક્ષય કરી કેવળજ્ઞાન પામે, તેરમું ગુણઠાણું પામે. પછી આયુષ્યની સ્થિતિ પ્રમાણે તેરમે રહે. તેમાં શેષ અંતમુહૂર્ત કાળ બાકી રહે ત્યારે શુકલ ધ્યાનના છેલ્લા બે પાદ ધ્યાવે, ત્યાં ચૌદમે ગુણઠાણે પહોંચે, ત્યાં સકળ કમ ક્ષય કરી મેલે જાય. એ સાધુના ધ્યાનની પદ્ધતિ છે. તથા શ્રાવકને તે ધર્મધ્યાન શુક્લ ધ્યાન ધ્યાવવાની યોગ્યતા નથી, કેમકે તેના મૂળઘાતી પ્રત્યાખ્યાની ચાર કષાય ઉદયવંત છે, માટે શ્રાવક તે અનિત્યાદિ બાર ભાવના એક ચિત્તે શુભ આત્તરૂપે ધ્યાવે. તેમ કરતાં કઈ ઉત્તમ જીવને ઉપયોગની નિર્મળતાથી લયલીનતા થાય, તેથી ધર્મધ્યાનની સમાપ્તિ થાય. તે સમાપ્તિ પ્રભાતના અરૂણોદયના આભાસ જેવી જાણવી. કેમકે તિના વડે ભાવનાજન્ય શુદ્ધોપયોગથી ધર્મધ્યાન સરખો અનુભવ થાય, મુનિભાવને આસ્વાદ માત્ર પામે તે ધ્યાન તપ. એ ધ્યાનમાં એગ ચપળતાદિક કરે તો અતિચાર લાગે.
૬ ત્યાગ તપ-ત્યાગના બે ભેદ છે. ૧ દ્રવ્યત્યાગ. અને ૨ ભાવત્યાગ. તેમાં દ્રવ્યત્યાગ તે સાધુ તથા શ્રાવક પિતા પોતાની દશા માફક આહાર ઉપધિ નવવિધ બાહ્ય પરિગ્રહ ઇંદ્રિય સુખ તથા અવસ્થા વિશેષે દેહને પણ ત્યાગ કરે છે. પણ ભાવત્યાગ તો વિષય તૃષ્ણા તથા ક્રોધાદિક કષાયને ત્યાગ કરે છે. એ ત્યાગ તપ છતી શક્તિએ ન કરે, વિધિ રહિત કરે. તત્ત્વ પ્રતીતિ ધરી કરે નહિ. લોકની બીકથી ન છૂટકે કરે, નિયાણું કરી કરે તો અતિચાર લાગે.
