________________
૩૦
પરમેષ્ઠિનમસ્કાર
કોઈ વ્યક્તિગત ધર્મ નથી, કિન્તુ આંતર શત્રુઓ ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરવા માટેના વિશ્વવ્યાપી રાજમાર્ગ છે. ઇન્દ્રિયા ઉપર, ઇન્દ્રિયાના વિકારો ઉપર, મન ઉપર, મનની મલિન વાસનાએ ઉપર અને એ દરેકના કારણભૂત કર્મ શત્રુએ ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરવાના શ્રેષ્ઠમા એનું નામ જૈનધમ છે. જૈનધર્મનુ' એ મતવ્ય છે કે સંસારને કાઇ પણ પ્રાણી જો પોતાની જાત ઉપર, પેાતાની ઇન્દ્રિયા અને મન ઉપર, વિકાશ અને વાસના ઉપર વિજય મેળવે, તે તે અભિનન્દનનુ પાત્ર છે, મહાત્મા તરીકે અને યાવત્ પરમાત્મા તરીકે પૂજવા લાયક છે. પરમેષ્ઠિ નમસ્કારમાં એ જ કારણે ફ્રાઈ વ્યક્તિ વિશેષનાં નામો નથી, કેવળ આધ્યાત્મિક ભૂમિકાઓનાં વર્ણન છે. સવ કાળ અને સર્વલેાકમાં જે કોઈ આંતર શત્રુઓના વિજેતા થયા, થશે અને થાય છે, તે સર્વને તેમાં નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા છે. જૈનધર્મની આ ભવ્ય અને ઉદાત્ત ભાવના એ સમષ્ટિ ઉપાસનાનું સુંદર અને ભાવભયુ” ચિત્ર છે—
‘નમો હો” સવ્વસાહૂળ।’ એ પદમાં રહેલા હો’ અને સર્વ શબ્દની વ્યાખ્યા કરતાં શ્રીભગવતીસૂત્રની ટીકામાં કહ્યું છે કે‘જોકે’=મનુષ્યષ્ટો, ન તુચ્છો, ચે સર્વસાધવક્તેસ્યો નમઃ ।'
અથાકે’ એટલે માત્ર ગચ્છાદિમાં રહેલા નહિ, કિન્તુ મનુષ્યલેાકમાં જે કાઈ સાધુએ (થયા, થશે કે) છે, તે સર્વને નમસ્કાર થા. ’
અહીં કોઈ શંકા કરે કે અરિહંત આદિ મહાન છે, પવિત્ર છે, સગુણુ સ ંપન્ન છે, પરન્તુ તેથી ખીજાઓને શું
