________________
અનાવિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ]
૧૪૭
સંબદ્ધ ‘ઉમંગ’ સંવેદનાત્મક અનુભૂતિ અને ‘ચરિત્ર’ નામક ક્રિયાત્મક અનુભૂતિને ઉત્તેજન મળે છે. તાત્પર્ય એ છે કે માનવ મગજમાં જ્ઞાનવાહી અને ક્રિયાવાહી એમ બે પ્રકારની નાડીઓ હોય છે. આ અને નાડીઓના પરસ્પર સંબંધ હાય છે, પણ એ અનેનાં કેન્દ્ર જુદાં હોય છે. જ્ઞાનવાહી નાડીઓ અને મગજનું જ્ઞાનકેન્દ્ર માનવના જ્ઞાનવિકાસ માટે અને ક્રિયાવાહી નાડીએ અને ક્રિયાકેન્દ્ર તેના ચરિત્રના વિકાસ માટે કાર્ય કરે છે. ક્રિયાકેન્દ્ર અને જ્ઞાનકેન્દ્રના ઘનિષ્ઠ સ ંબંધ હૈાવાથી નમસ્કાર મહામંત્રની આરાધના વડે (સ્મરણુ અને ચિંતન વડે) જ્ઞાનકેન્દ્ર અને ક્રિયાકેન્દ્રને સમન્વય થાય છે, તેથી માનવ મન સુદૃઢ બને છે અને તેને આત્મિક વિકાસની પ્રેરણા મળે છે.
મનુષ્યનું ચરિત્ર તેના સ્થાયીભાવાના સમુચ્ચય માત્ર છે. જે મનુષ્યના સ્થાયીભાવા જેવા પ્રકારના હોય છે તેનું ચરિત્ર પણ તેવા પ્રકારનું હોય છે. મનુષ્યના પરિમાર્જિત અને આદર્શ સ્થાયીભાવ જ હૃદયની અન્ય પ્રવૃત્તિઓનુ નિયંત્રણ કરે છે. જે માણસના સ્થાયીભાવ સુનિયંત્રિત નથી, અથવા જેના મનમાં ઉચ્ચ આદર્શો પ્રત્યે શ્રદ્ધારૂપ સ્થાયીભાવે ઉદ્દીપિત થયા નથી તેનું વ્યક્તિત્વ તથા ચરિત્ર સારાં હતાં નથી. દૃઢ અને સુંદર ચિરત્ર બનાવવા માટે એ આવશ્યક છે કે માણસના મનમાં ઉચ્ચ આદર્શો તરફ શ્રદ્ધાસ્પદ સ્થાયીભાવ હાવા જોઈએ તથા તેના અન્ય સ્થાયીભાવે તે (શ્રદ્ધાસ્પદ) સ્થાયીભાવદ્વારા નિયંત્રિત હાવા જોઇએ. સ્થા યીભાવો જ માનવના અનેક પ્રકારના વિચારાના જનક હાય
