________________
તે તે વસ્તુની પ્રાપ્તિ થાય છે અને હજુ એમાં આગળ વધીને ધ્યાન જ્યારે તેની પરાકાષ્ઠાએ પહોંચે અને યાતા તથા ધ્યેય વચ્ચેના ભેદને છેદ ઉડી જાય, ત્યારે તે આત્મા જેનું ધ્યાન છે, તે રૂપ બની જાય છે.
તિયચ જીવને દાખલો જોઈએ.
ભ્રમરીના દરમાં લાવવામાં આવેલી ઈયળ, ભ્રમરીના ગુંજનમાં ભ્રમરીનું ધ્યાન કરતી લયલીન બની જાય છે, તે વખતે એવું એક કર્મ બાંધે છે કે તે ત્યાં મરીને, ત્યાંને ત્યાંજ ભ્રમરી રૂપે જન્મ લે છે. આ જાતને ઉલેખ ભારતીય ગ્રંથોમાં મળે છે અને એ ઉપરથી જ “ઈલિકાભંગી નામની કહેવતસ્વરૂપ ન્યાયોક્તિને જન્મ થયો છે.
હવે મનુષ્યને દાખલો વિચારીએ.
ઉપર માનવિજ્ઞાનને જે સિદ્ધાંત રજૂ કર્યો, તે મુજબ ધ્યાતા–ધ્યાન કરનારા આત્મા, પિતાના ઈશ્વરપ્રણિધાનરૂપ યાનને તેની પરમ સીમાએ પહોંચાડે છે, ત્યારે તે “ગવા પૂરમવા ની પરમોક્તિને સાક્ષાત્કાર કરે છે અને ધ્યાન પોતે જ ધ્યેય સ્વરૂપ બની જાય તેવા પ્રકારના નામકર્મને બાંધે છે. તે ઉપર મહારાજા શ્રેણિકને દાખલે નેંધપાત્ર છે.
અઢી હજાર વર્ષ ઉપર થયેલા મગધેશ્વર મહારાજા શ્રેણિકની તીર્થકર ભગવાન શ્રી મહાવીર પ્રત્યે અનહદ અને અદ્દભુત ભક્તિ જાગી ગઈ હતી. તેણે પોતાનું સ્વસ્વ ત્રિકરણગે ભગવાનનાં ચરણે સમર્પણ કરી દીધું હતું. હૈયામાંથી પૂર્વ વયમ્ ને અથવા મારા પરાયાના ભેદને વિચ્છેદ થઈ ગયો હતો. અર્થાત ભેદની દિવાલ દૂર થતાં બંને વચ્ચે અભેદભાવ સર્જાઈ ગયો હતો. ભક્તિભાવનાની અખંડ જ્યોત ઝળહળતી પ્રજવલિત બની ગઈ હતી. વીર, વીર, વીર' આ નામની લગન લાગી ગઈ હતી.
