________________
૨૩
વિશિષ્ટ વ્યક્તિઓ નથી, પણ સમષ્ટિ છે, સમુદાય છે. અર્થાત કેઈ વ્યક્તિગત અમુક તીર્થકર, અમુક સિદ્ધ કે અમુક આચાર્યનું નામ નથી. કદાચ રાખ્યું હોત તે તે સર્વદા માન્ય ન રહેત, છેવટે શાશ્વત કાળ ટક્ત પણ નહિ; ત્યારે આમાં જાતિઓનું ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું છે, અર્થાત વ્યક્તિવાચક કે ગુણવાચક પદે છે. વ્યક્તિ કે વ્યક્તિવાદ શાશ્વત નથી; પણ જાતિ કે જાતિવાદ શાશ્વત છે, તે હંમેશાં રહેવાવાળા છે. વ્યક્તિ કરતાં જાતિ મહાન છે. નવકારની ખૂબી એ જ છે કે એમાં વ્યક્તિપૂજા નથી, પણ જતિપૂજા કે ગુણપૂજા છે.
અર્થાત તે તે ક્ષેત્રની તે તે કાલની (વૈકાલિક) તમામ વ્યક્તિઓને એમાં સમાવેંશ છે. આ મંત્રમાં રહેલી સમષ્ટિના નમસ્કારની ગંભીર, વિશાળ અને ઉદાત્ત ભાવના એ સૂચિત કરી જાય છે કે
વ્યક્તિપૂજના લાભ કરતાં જાતિપૂજાને લાભ અનંત છે, પતિની સંખ્યા અનંત છે, તો તેના લાભને સરવાળે અનંતગુણ આવીને ઊભો રહે, એ સહુ કોઈથી સમજી શકાય એવી સરલ વાત છે.
જાતિવાચક કે ગુણવાચક આત્માઓનાં નમન, વંદન, પૂજનથી ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાન ત્રણેય કાળના અરિહંત, સિદ્ધો, આચાર્યો, ઉપાધ્યાય અને સાધુઓનું ગ્રહણ થતું હોવાથી અનંતાનંત વ્યક્તિએનાં નમન-વંદનાદિના લાભો મળે છે. દાખલા તરીકે નો મરિદંતાળ" આટલું બોલી નમસ્કાર કર્યો. એમ કરવાથી સર્વકાળ (અનંત ભૂત અને અનંત ભવિષ્ય) ના સર્વ ક્ષેત્રના (૧૫ કર્મ ભૂમિએના) અરિહંતે, જે મહાન આત્માઓએ ભૂતકાળમાં પોતાના આમાના આંતરદેષો ઉપર વિજય મેળવી, તિરહિત એવા અનંત ગુણોને આવિર્ભાવ કર્યો, વર્તમાનમાં પ્રસ્તુત અનંત ગુણોને આવિર્ભાવ કરી રહ્યા છે, અથવા આવિર્ભાવ કરી વિચરી રહ્યા છે, તેમજ ૧. રતન તણું જિમ પેટી, ભાર અ૫ બહુમૂલ-પરમેષ્ઠિગીતા.
