________________
શ્કાર અથવા પ્રણવમંત્ર
૩૦૫ તાત્પર્ય કે ઋાર એ અંત સમયને પણ સાથી છે અને તેનું ઉચ્ચારણ—સ્મરણ તથા અર્થચિંતન મનુષ્યની ગતિ સુધારે છે.
શ્રી સિંહતિલકસૂરિજીએ “મંત્રરાજરહસ્ય માં કહ્યું છે કે
अहंददेहाचार्योपाध्यायमुनीन्द्रपूर्ववर्णोत्थः । प्रणवः सर्वत्रादौ ज्ञेयः परमेष्ठि-संस्मृत्यै ।।
–ગાથા ૩૧૪ “અહંત, અદેહ (સિદ્ધ), આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને મુનીન્દ્રના પૂર્વે વર્ષોથી બનેલા પ્રણવ પરમેષ્ઠીના સ્મરણ અથે સર્વત્ર આદિમાં ભણવો.”
તાતપર્ય કે કેઈપણ મંત્ર બોલતાં પહેલાં પ્રથમ તેને ઉચ્ચાર કરો અને પછી મંત્ર બોલવો. અન્ય મંત્ર વિશારદોએ પણ આવું જ વિધાન કરેલું છે અને તેને “મંત્રસેતુ” ની વિશિષ્ટ સંજ્ઞા આપેલી છે. મંત્રસેતુ એટલે મંત્રની મૂલભૂત શક્તિનું અનુસંધાન કરી આપનારો. તાત્પર્ય કે પ્રથમ કાર બોલીને પછી મંત્ર બોલવામાં આવે તો તેની શક્તિ યથાર્થપણે જાગ્રત થાય છે અને તેથી ઈષ્ટ કાર્યો કરી શકાય છે.
શ્કારનું આવું માહાત્મય હોવાથી જ સર્વ મંત્રની આદિમાં તેનું ઉચ્ચારણ થાય છે.
શ્રીમંતભદ્રાચાર્યે ઋારને મહિમા દર્શાવવા માટે બાર શ્લોકથી શેભતું એક સુંદર સ્તોત્ર બનાવ્યું છે, તે પાઠકેની જાણ માટે અહીં રજૂ કરીએ છીએ. .
२०
