________________
ધ્યાનવિધિ
२६३
“ચંદ્રમા સમાન ઉજજવલ અરિહંત, રક્તવર્ણના સિદ્ધો, કનક જેવા વર્ણવાળા આચાર્યો, મરકતમણિની પ્રભા જેવા અર્થાત્ નીલ વર્ણવાળા ઉપાધ્યાય અને શ્યામ વર્ણના સાધુઓ અમને સુખ આપો.”
તાત્પર્ય કે અરિહંતોને શ્વેત વણે ચિંતવવા જોઈએ, સિદ્ધોને રક્તવર્ણ ચિંતવવા જોઈએ, આચાર્યોને પીતવણે ચિવવા જોઈએ, ઉપાધ્યાયોને નીલવણે ચિતવવા જોઈએ અને સાધુઓને શ્યામવર્ણ ચિતવવા જોઈએ.
અમે અક્ષરમય તથા પદમય ધ્યાનમાં જે રંગનું વિધાન કરેલું છે, તે આ પરંપરાને આધારે જ કરેલું છે. વળી નવપદજીના યંત્રોમાં પણ પંચપરમેષ્ટીની સ્થાપના આ રંગ અનુસાર જ કરવામાં આવે છે; તેથી શાસ્ત્ર અને પરંપરા બંનેને તેને ટેકે છે, એમ સમજવું જોઈએ.
આજે રંગશાસ્ત્ર અને રંગચિકિત્સાશાસ્ત્ર ખૂબ આગળ વધ્યાં છે, તેનાથી એ વાત પુરવાર થઈ છે કે રંગની અસર મનુષ્યના શરીર–પ્રાણ-મન પર ખૂબ ઊંડી થાય છે, તેથી અમુક પરમેષ્ઠીનું ધ્યાન અમુક રંગે કરવું, એમાં શાસ્ત્રીય સિદ્ધાંત રહેલા છે.
શ્રી સિહતિલકસૂરિએ “મંત્રરાજ-રહસ્યમાં કહ્યું છે કે “વેત વર્ણન અરિહતે રોગની શાંતિ કરે છે, રક્ત વર્ણના સિદ્ધો ત્રિલોકનું વશીકરણ કરે છે; સુવર્ણ રંગના આચાર્યો જલ, અગ્નિ અને શત્રુના મુખનું સ્તંભન કરે છે,
