________________
સાધનાની આવશ્યકતા
૧૨૧
વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં આજે જે ભવ્ય સિદ્ધિઓનાં દન થાય છે, તે અનેક વૈજ્ઞાનિકાની જહેમતભરી સાધનાનુ પરિણામ છે. તેની એક એક સિદ્ધિના ઇતિહાસ વાંચીએ તે આપણા મુખમાંથી સહસા ઉદ્ગાર નીકળી પડશે કે ‘આ તે કેવી ભવ્ય સાધના !” વધારે દૂર જવું ન હેાય તે હાલ આકાશના રહસ્યા શેાધવા માટે વૈજ્ઞાનિક તરફથી જે પ્રવૃત્તિઓ ચાલી રહી છે, જે સાધના થઈ રહી છે, તે પર નજર નાખેા.
આજથી પચાસ વર્ષ પહેલાં ચંદ્ર પર પહોંચવાની વાતને લાક શેખચલ્લીનેા ત કહેતા, બુદ્ધિમાન લાક તેના ઉપહાસ કરતા. પરંતુ વૈજ્ઞાનિકોએ પેાતાની સાધનાના ખળે શેખચલ્લીના એ તર્કને શકયતાની ભૂમિ પર મૂકી દીધા અને આજે તે એ સિદ્ધિને વરી ચૂક્યા છે. તેનું શુ પરિણામ આવશે ? એ વાત ખાજુએ રાખા, પણ તેએ સાધ્યની સિદ્ધિ માટે કેવા પુરુષાર્થ કરે છે અને તે માટે કેટલા ભાગ આપે છે? તેના વિચાર કરો.
ચિત્રકાર, સ્થપતિ, સંગીતજ્ઞ વગેરેની વિશિષ્ટ સિદ્ધિએ જોઇને આપણે ઘણી વાર આશ્ચય ચકિત થઈ એ છીએ, પણ આ સિદ્ધિએ એકાએક કે અકસ્માત પ્રાપ્ત થયેલી હાતી નથી. તેની પાછળ ઘણી મેાટી સાધના હાય છે, વર્ષાને અખંડ પુરુષાર્થ હાય છે.
ધાર્મિક તથા આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રમાં પણ આ જ પરિસ્થિતિ છે. તેમાં જે કંઈ પ્રગતિ થાય છે, વિકાસ સધાય છે અથવા
