________________
७४
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ, અહંત એટલે વંદનને ગ્ય, પૂજનને એગ્ય કે સિદ્ધિગમનને ગ્ય. શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા સુર, અસુર અને મનુષ્યના સમૂહ તથા સ્વામીઓ વડે વંદાય છે, પૂજાય છે તથા છેવટે સિદ્ધિગમન કરે છે, તેથી તેમને અહંત કહેવામાં આવે છે. “અરિહંત” શબ્દના અરિ અને હંત એવા બે ભાગો કરીએ તો જેઓ રાગ અને દ્વેષરૂપી અરિને હણ નારા છે, તે અરિહંત, એ અર્થ નિષ્પન્ન થાય છે. “અહંત” શબ્દના અ અને હેત એવા બે ભાગ કરીએ તે જેને આ જગતમાં ફરીને ઉગવાનું–અવતરવાનું નથી તે અહંત, એવો અર્થ સાંપડે છે. પરંતુ આ ત્રણેય અર્થોમાં પ્રથમને અર્થ મુખ્ય અને મહત્ત્વને છે.
તીર્થંકર પરમાત્માને જિન, જિનેશ, જિનચંદ્ર, જિનેશ્વર, સર્વજ્ઞ, સર્વદશી, ધર્મનાયક, ધર્મચક્રવતી આદિ નામથી ઓળખવામાં આવે છે, એટલે આ બધા શબ્દોને અર્હત્ શબ્દના પર્યાય જ સમજવા.
તીર્થંકર પરમાત્માઓ ભૂતકાલમાં જુદાં જુદાં ક્ષેત્રોમાં થયા હતા. આજે મહાવિદેહ ક્ષેત્ર આદિમાં વિદ્યમાન છે અને ભવિષ્યમાં પણ જુદાં જુદાં ક્ષેત્રમાં થનારા છે.
ટૂંકમાં “નમો વારિરંતi” પદનો વિશેષાર્થ એ છે કે
- જિનદેવનો સામાન્ય તથા વિશેષ પરિચય, વીશ જિનના માતા-પિતાદિને કેડે, એવીશ જિનની કલ્યાણકભૂમિઓને કઠે, ચોવીશ જિનની કલ્યાણક તિથિઓને કઠો તથા જિનદેવનાં કેટલાંક વિશેષણોનું વર્ણન અમેએ “જિનપાસના” ગ્રંથના પ્રથમ ખંડમાં કરેલું છે, તે જિજ્ઞાસુઓએ અવશ્ય જેવું.
