________________
નમસ્કારમત્રનું અક્ષરસ્વરૂપ
એનાં નવિવિધ જાણે ’વગેરે વચને નમસ્કારમંત્ર નવપદાત્મક હાવાનુ સૂચન કરે છે.
‘ચેઈયવંદણમહાભાસ'માં નમસ્કારમંત્રનું નવપદાત્મક સ્વરૂપ વર્ણ વતાં કહ્યું છે કે—
चन्नसहि नवपय, नवकारे अट्ट संपया तत्थ । सयसंपय पयतुल्ला, सत्तरक्खर अहमी दुपया !
નમસ્કારમાંત્રમાં વર્ણા-અક્ષરા ૬૮ છે, પદ્મા ૯ ૬ અને સંપદા ૮ છે. તેમાં સાત સપદાએ એક એક પદની બનેલી છે અને આઠમી સ પદ્મા એ પદ્ઘની એટલે કે આઠમા અને નવમા પદની બનેલી છે કે જેની અક્ષરસખ્યા ૧૭છે.’
સંપદા એટલે અથ ન વિશ્રામસ્થાન અથવા અર્થાધિકાર. સાત્યેન વસેછતેડાિિત્તિસંપદ્મ:-જેનાથી સંગત રીતે અથ જુદો પડાય, તે સ ંપ ્--સ ંપદા કહેવાય છે.’ શ્રીમહાનિશીથસૂત્રમાં સંપદાની જગાએ આલાપક શબ્દના પ્રયાગ થયેલા છે. આલાપક એટલે સંબ ંધ ધરાવતા શબ્દોવાળા પાઠ.
૬૫
અહીં એ પણ જાણી લેવું જરૂરનું છે કે નમસ્કાર મંત્રનાં પહેલાં પાંચ પદો અધ્યયનરૂપ છે અને છેલ્લાં ચાર પદો ચૂલિકારૂપ છે. આ સ્પષ્ટતા શ્રીમહાનિશીથસૂત્રમાં વિનચે પધાનના વણુ નપ્રસ ંગે થયેલી છે.
અધ્યયન એટલે પ્રક૨ણ એવેા સંસ્કાર આપણા મનમાં રૂઢ થયેલા છે, પણ જૈન શાસ્ત્રાની પરિભાષા અનુસાર જે ચિત્તને સારી રીતે અધ્યાત્મ તરફ લઈ જાય, તે અધ્યયન કહેવાય છે; અથવા જે મેષ, સંયમ કે માક્ષના લાભ કરાવે,
