________________
ધમધચંથમાળા : ૩૬ :
ત્યારે પ્રશ્ન એ થાય છે કે “ શું પ્રાત:કાળે સુખ હોય છે? મધ્યાહે સુખ હોય છે, રાત્રિએ સુખ હોય છે કે બધો સમય સુખ હોય છે ?? એને ઉત્તર પણ નકારમાં જ મળે છે. કારણ કે
प्रातर्मूत्रपुरीषाभ्यां, मध्याह्ने क्षुत्पिपासया । सदा कामेन बाध्यन्ते, प्राणिनो निशि निद्रया ॥ १॥
પ્રાતઃકાલે મલ-મૂત્રની બાધા હોય છે, મધ્યાહે ભૂખતરસની બાધા હોય છે, રાત્રિએ નિદ્રાની બાધા હોય છે અને બધે વખત ભેગેરછાની બાધા હોય છે. આમ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરી રહેલા પ્રાણુઓને બધો વખત બાધા જ બાધા (પીડા) હોય છે.
આ સંસારમાં જાતિ, કુલ કે સ્થાનનું અભિમાન પણ લઈ શકાય તેવું નથી. કારણ કે –
न सा जाई न सा जोणी, न तं ठाणं न तं कुलं । न जाया न मुया जथ्थ, सवे जीवा अणंतसो ॥ १ ॥
આ લેકમાં એવી કઈ જાતિ નથી, એવી કઈ એનિ નથી, એવું કેઈ સ્થાન નથી અને એવું કેઈ કુલ નથી કે જ્યાં સર્વે જીવે અનંતીવાર જમ્યાં અને મર્યા ન હોય.
તે જ રીતે ચાલી રહેલી સંસાર-વ્યવહારની ઘટમાળ પણ સારભૂત નથી. તેનું વર્ણન કરતાં કવિ દલપતરામે કહ્યું છે કે
