________________
વિશ્વશાંતિના અથ
પામે છે, પછી સકાચાય છે અને પાછા વિસ્તાર પામે છે. તેના ઊલાક, તિયગૂલાક અને અપેાલાક એવા ત્રણ વિભાગેા છે. તેમાં ઊલાકની વ્યવસ્થા નીચે પ્રમાણે છેઃ સહુથી ઉપર સિદ્ધશિલા, તેની નીચે પાંચ અનુત્તર વિમાન, તેની નીચે નવ પ્રૈવેયક, તેની નીચે ખાર દેવલેાક અને તેની નીચે જ્યાતિષ ચક્ર એટલે સૂર્ય, ચંદ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્ર અને તારા.
་
ઊર્ધ્વલાકની નીચે તિયàાક આવેલા છે કે જેને મનુષ્યલેાક પણ કહેવામાં આવે છે. આ તિયગ્ લેાકમા અસખ્ય દ્વીપ અને અસંખ્ય સમુદ્રો છે. તેમાં મનુષ્યની વસ્તી જંબૂ, ધાતકી અને અપુષ્કર એ અઢી દ્વીપમાં જ છે. એની વચ્ચે લવણ અને કાલેાદિષ એ મને સમુદ્ર પણુ આવી જાય છે. જમૃદ્વીપ બધાની મધ્યમાં છે અને તેની મધ્યમાં મેરુ પર્વત છે. તિયગ્ લેાકના વિસ્તાર ૪૫ લાખ ચેાજન જેટલેા છે. આધુનિક વિજ્ઞાન પૃથ્વીનાં વતુલની લંબાઈ આશરે ૨૨૦૦૦ માઈલ માને છે, એટલે તેના રગેરગાયેલાઓને આ માપ વધુ લાગશે, પણ એજ વિજ્ઞાન આ વિશ્વમાં ગ્રહ, ઉપગ્રહ અને તારાનાં રૂપમાં અસખ્ય પૃથ્વીઓ માને છે, તેમાં કેટલાક તારાને એવડા મોટા માને છે કે જેમાં આપણી અનેક પૃથ્વીએ સમાઈ એટલે આ માપથી કેાઈ એ આશ્ચય પામવા જેવું નથી. જૈન મહર્ષિએ આ તિયંગ લેાકને ( પૃથ્વીને ) દડા કે નારંગી જેવા ગેાળ નહિ પણ વલયાકાર માને છે, અને તેથી જ ભૂંગાળ શબ્દને બદલે ભુવલય શબ્દને પસ
જાય;
