________________
અધપગુ ન્યાય ] : “મનુષ્ય વિવિધ શાસ્ત્રને અભ્યાસ કરવા છતાં મૂર્ખ રહે છે, તેથી જે પુરુષ કિયાવાનું છે, તેજ સાચે વિદ્વાન છે. ઔષધનું સારી રીતે ચિંતન કરનાર રેગીને માત્ર તે જ્ઞાન વડે નરેગી અવસ્થા પ્રાપ્ત થતી નથી. તાત્યર્ય કે જાણેલું અમલમાં મૂકે છે, ક્રિયામાં પરિણુત કરે છે, ત્યારે ફાયદો થાય છે.”
આ વિવાદનું સમાધાન કરવા જૈન મહર્ષિઓએ “નાિિરચાહું મોણો-જ્ઞાન અને ક્રિયા વડે મેક્ષ છે.” એ સૂત્ર ઉચ્ચાર્યું છે અને તેની સાર્થકતા જણાવવા માટે કે અંધ—પંગુ ન્યાય રજૂ કર્યો છે. તે આ પ્રમાણે – ૧૦-અંધપંગુ ન્યાય
એક નગરમાં ભયંકર આગ લાગી, એટલે બધા લેકે પિતાને જીવ બચાવવા સહીસલામત સ્થળે ચાલ્યા ગયા, પણ એક આંધળે ને એક પાંગળો એ નગર છેડી શક્યા નહિ. આગ તે કૂદકે ને ભૂસકે વધતી તેમની સમીપ આવી રહી હતી, એટલે જે તેઓ એ સ્થાન ન છોડે તે તેમનું મૃત્યુ નિશ્ચિત હતું. આંધળે શરીરે મજબૂત હતું અને સારી રીતે ચાલી શકે તેમ હતું, પણ રસ્તે સૂઝે નહિ ત્યાં જાય કેવી રીતે ? પાંગળની આંખે સુંદર હતી અને તે દૂર સુધી જોઈ શકતા હતા, પણ પગમાં બિલકુલ તાકાત નહિ, એટલે ચાલે કેવી રીતે? પરંતુ આ બંને એકજ સ્થાને હતા, એટલે તેમણે સહકારથી કામ લેવાને વિચાર કર્યો. પાંગળા આંધળાના
