________________
૧૮
જીવનનું ધ્યેય
પ્રાર'ભમાં ઘણાં મલિન કર્મોથી ખરડાયેલા હાય છે અને તે સૂક્ષ્મ નિંગાદમાં અનંતકાળ સુધી પરિભ્રમણ કરે છે. અહીં અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા દેહમાનવાળા અને ત જીવાનુ એક જ શરીર હોય છે અને એક શ્વાસેાશ્ર્વાસ જેટલા સમયમાં ૧૭ થી ૧૮ ભવા થાય છે. આ સ્થિતિમાં તેને કેટલું કષ્ટ ભાગવવું પડતું હશે ? તેને વિચાર કરો.
આ કષ્ટ ભાગવતાં કર્માંના ભાર કંઈક હળવા થાય છે, ત્યારે આત્મા આદર નિગેાદ, પૃથ્વીકાય, અકાય, તેજસ્કાય તથા પ્રત્યેક વંનસ્પતિકાયમાં અસંખ્યાત કાળ સુધી જન્મ--મરણ કરતા અનેક પ્રકારની યાતનાઓ ભાગવે છે. એમ કરતાં કાઁના ભાર કંઈક હળવા થાય ત્યારે એઇન્દ્રિય, તૈઇન્દ્રિય અને ચરિન્દ્રિય તરીકે ઉત્પન્ન થાય છે. આ કીટજીવનમાં પણ તે ઘણું કષ્ટ ભેાગવીને કા ભાર કંઈક હળવા કરે છે, ત્યારે પ ંચેન્દ્રિયપણું પામે છે. તેમાં પણ ભય'કર દુઃખાથી ભરેલા નારક તથા તિર્યંચના અસંખ્યાત ભવા કર્યા પછી મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે મનુષ્યપણું ઘણાં ઘણાં કાળે અને ઘણાં કષ્ટ પ્રાપ્ત થાય છે.
મનુષ્યભવની દુર્લભતા સમજાવવા માટે જૈન મહિષએએ દશ દૃષ્ટાંતા આપ્યાં છે, તે પણ દરેક પાઠકે ખરાખર વિચારવા જેવા છે.
૧-ચૂલાનું દૃષ્ટાંત—ચક્રવર્તી રાજા છ મંડ ધરતીના ધણી હાય છે. તેનાં રાજ્યમાં કેટલા ચૂલા હોય ? પ્રથમ ચક્રવર્તીના ચૂલે જમવાનું હાય અને પછી દરેક ચૂલે જમવાનું હાય તા ચક્રવર્તીના ચૂલે ફ્રી જમવાનું કત્યારે મળે ?
