________________
ધ્યાન
૩૧૭
ધ્યાનરૂપ સમજવું. આ પરિચય પરથી સમજી શકાશે કે ધ્યાન એ મનની એકાગ્રતાનું જ બીજું નામ છે. અન્ય. મહષિઓએ પણ ધ્યાનની વ્યાખ્યા આવી જ કરી છે, એટલે મનની એકાગ્રતાને જ ધ્યાન સમજવાનું છે.
૪-ધ્યાનના પ્રકારે
જ્યારે મનની એકાગ્રતા કેઈ અશુભ વિષય પરત્વે. થતી હોય, ત્યારે તે અશુભ ધ્યાન કહેવાય છે અને જ્યારે શુભ વિષય પર થતી હોય, ત્યારે તે શુભ ધ્યાન કહેવાય છે. આ બે પ્રકારનાં ધ્યાનમાંથી અશુભ ધ્યાન ત્યજવા
ગ્ય છે, કારણ કે તેથી પાપકર્મને બંધ થાય છે અને તેનાં અતિ કટુ ફળ ભેગવવા માટે રાશીલક્ષ નિમાં પરિભ્રમણ કરવું પડે છે. જ્યારે શુભ ધ્યાન આદરવા યોગ્ય છે, કારણ કે તેથી આત્મપ્રદેશને વળગી પડેલા-આત્મપ્રદેશ, સાથે તાદાભ્યપણને પામેલાં કર્મોની નિર્જરા થાય છે અને છેવટે સર્વ કર્મોને ક્ષય થતાં અક્ષય-અવિચલ સુખના ધામરૂપ સિદ્ધાવસ્થાની પ્રાપ્તિ થાય છે.
હવે આ ધ્યાનના ઉત્તર પ્રકારે જોઈ એ. અશુભ ધ્યાનના આર્ત અને રૌદ્ર એવા બે પ્રકારે છે. જેમાં આર્ત એટલે દુઃખ કે પીડાનું ચિંતન મુખ્ય હોય, પછી તે બાહ્ય ઈષ્ટસાગ બન્ચે રહેવા અંગે હોય કે અનિષ્ટ. વિગ થવા અંગે હોય, પણ તે આર્તધ્યાન અને જેમાં
