________________
દયાન
૩૧ પગથી કેઈને લાત મારીએ, કોઈને કચડી નાખીએ, ન જવાના સ્થાને જઈએ તથા વિષયને ઉન્માદ શાંત કરવા માટે તેને આધાર લઈએ તો એ પગને દુરુપયોગ છે અને પગથી ચાલીને દેવમંદિરે, ઉપાશ્રયે કે ધર્મના સ્થાનકે જઈએ, કઈ દીનદુઃખનું કામ કરી આપીએ કે તીર્થભૂમિને સ્પર્શ કરીએ, તે પગને સદુપયેગ છે.
આંખથી કઈ સ્ત્રીની સામે ખરાબ દષ્ટિ કરીએ, કઈ પુરુષ કે પશુ વગેરેનાં ગુપ્ત અંગે નિહાળીએ, કેઈને ડારીએ-ભય ઉપજાવીએ, કેઈનાં છિદ્રો નિહાળીએ, બિભત્સ સાહિત્ય વાંચીએ કે બિભત્સ નાચ, નાટક, નૃત્ય વગેરે જોઈએ એ આંખને દુરુપયોગ છે અને આંખથી દેવમૂર્તિનાં દર્શન કરીએ, સંત પુરુષનું મુખારવિંદ નિહાળીએ કે દીન-દુઃખી પર કરુણાભરી નજર નાખીએ, સારાં સારાં પુસ્તક વાંચીએ, ધાર્મિક ઉત્સવ–મહોત્સવે નિહાળીએ કે તીર્થ, મંદિર વગેરે ધર્મસ્થાનોની ભવ્યતા નિહાળીએ, એ. આંખનો સદુપયોગ છે.
તે જ રીતે કાનથી કોઈની નિંદા કે કુથલી સાંભળીએ, શૃંગારિક બિભત્સ ગીત કે વાર્તાઓ સાંભળીએ, કેઈની ખાનગી વાત જાણી લેવા પ્રયાસ કરીએ, એ કાનને દુરુપયોગ છે અને કાનથી શાસ્ત્રવચને સાંભળીએ, મહાપુરુષેની વાણું સાંભળીએ, પ્રભુભક્તિના ગીતે–ભજનેસ્તવને સાંભળીએ, ધાર્મિક વાર્તાલાપ કે સંવાદ સાંભળીએ,
