________________
[૨૩]
ધ્યાન
૧-ધ્યાનની મહત્તા
એક મહાપુરુષે કહ્યું છે કેपूजाकोटिसमं स्तोत्रं, स्तोत्रकोटिसमो जपः । जपकोटिसमं ध्यानं, ध्यानकोटिसमो लयः ॥
પૂજા એટલે બાહ્ય ઉપચારથી થતી પૂજા. તેત્ર એટલે સારગર્ભિત સ્તુતિ–સ્તવન. જપ એટલે ઈષ્ટદેવને મંત્રજપ. ધ્યાન એટલે ઈષ્ટદેવનું ધ્યાન અને લય એટલે સાધ્ય, સાધન અને સાધકની ભેદબુદ્ધિને નાશ. આ બધી ઉપાસનાની ઉત્તરોત્તર શ્રેષ્ઠ ભૂમિકામાં છે. અહીં કેટિ શબ્દને પ્રાગ મહાન અંતર દર્શાવવા માટે થયેલે છે.
આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે ઉપાસકે ઈષ્ટદેવને નિયત પૂજા-પાઠ કરી લીધું એટલે બધું પતી ગયું, એમ સમજવાનું નથી. તેણે ઈષ્ટદેવના ગુણોનું પણ સ્મરણ કરવું જોઈએ અને તે માટે સારગર્ભિત સુંદર સ્તુતિ, સ્તવન કે તેત્રો બેલવાં જોઈએ. તેને પ્રભાવ આપણું આત્મા પર ઘણું પડે છે, એટલે કે ઈષ્ટદેવના જેવા જ ગુણ મેળવવાની વૃત્તિ આપણા અંતરનાં જાગ્રત થાય છે
२०
